Reumatoidalne zapalenie stawów inaczej określane jest jako gościec albo RZS. Jest to przewlekła choroba zapalną, która atakuje stawy oraz różne narządy. Takim charakterystycznym objawem tej choroby jest sztywność, ból i obrzęk stawów rąk i stóp, ale też może dotyczyć innych stawów. Jeśli choroba będzie nieleczona, to spowoduje to zniszczenie stawów, ale też dojdzie do niepełnosprawności, uszkodzenia różnych narządów oraz wcześniejszej śmierci. Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoczęcie leczenia.

Jakie są przyczyny RZS?

Reumatoidalne zapalenie stawów – przyczyny, objawy i leczenie Przyczyny tej choroby nie są do końca poznane i prawdopodobnie zależy ona od współistnienia kilku czynników, takich jak:

geny – jeśli reumatoidalne zapalenie stawów jest u rodzica, to nie oznacza to, że choroba pojawi się u dziecka, ale ryzyko jej pojawienia się u tych dzieci jest większe;
defekt układu odpornościowego – sprawia on, że własne tkanki są błędnie rozpoznawane jako wróg i w związku z tym produkowane są autoprzeciwciała, które mają na celu ich zniszczenie;
palenie papierosów – zwiększa ryzyko zachorowania i sprawia, że choroba ma cięższy przebieg;
płeć – kobiety chorują nawet 3 razy częściej niż mężczyźni;
zakażenie – podejrzewa się, że za odpowiedź zapalną mogą odpowiadać niektóre bakterie i wirusy;
stres – w niektórych przypadkach RZS pojawia się po przeżyciu silnego stresu.

Objawy RZS

Choroba ta rozwija się trochę w ukryciu, ponieważ może minąć kilka tygodni, a nawet miesięcy, zanim objawy zaczną przeszkadzać i dana osoba uda się do lekarza. Rzadziej dochodzi do nagłego rozwoju choroby. Na początku bardzo często występują objawy ogólne, które przypominają grypę, np. ból mięśni, osłabienie, stan podgorączkowy, zmniejszenie masy ciała oraz utrata apetytu. Te objawy mogą pojawić się obok objawów związanych ze stawami albo będą im towarzyszyły.

Na początku choroba atakuje stawy rąk i stóp, a potem wraz z jej rozwojem wiele innych stawów, a objawy zapalenia stawów to:

ból i sztywność – ból ten najbardziej będzie przeszkadzał po momencie nieruszania stawem, a wtedy gromadzi się płyn zapalny i dochodzi do obrzęku tkanek i do tego pojawia się sztywność, która może trwać nawet jedną godzinę;
obrzęk – pojawia się w wyniku rozrostu błony maziowej, która tworzy tzw. łuszczkę;
tkliwość stawu na ucisk – choremu problem będzie sprawiało podanie ręki, ponieważ będzie odczuwał ból;
ograniczenie ruchomości – staw, który jest zajęty przez chorobę nie może wykonywać wszystkich ruchów;
deformacja stawów – pojawia się po długotrwałej chorobie, jaką jest RZS.

Poza tym mogą się pojawić zmiany w narządach:

guzki reumatoidalne – są to podskórne i bezbolesne guzki, które najczęściej pojawiają się w okolicy łokci, stawów rąk, a także w innych miejscach, które są narażone na ucisk, ale, co jest bardzo ważne, mogą się również pojawić w narządach wewnętrznych;
oczy – może pojawić się zespół suchości, który wywołany jest zapaleniem spojówek, a objawia się ono uczuciem piasku pod powiekami albo wyczuwane jest jakieś ciało obce;
nerwy – może pojawić się zespół kanału nadgarstka, a trochę rzadziej pojawia się, ale jest bardzo groźne, ucisk na rdzeń kręgowy, a objawia się on bólami głowy, zaburzeniami czucia, osłabieniem czy niedowładem kończyn;
nerki – choroba RZS oraz leki, które są stosowane w celu jej leczenia, mogą uszkodzić nerki;
miażdżyca – powikłania miażdżycy są jedną z głównych przyczyn wczesnej śmierci osób chorych z RZS; u chorej osoby pojawienie się zawału, udaru mózgu, niewydolności serca oraz nagłego zgonu sercowego jest trzykrotnie większe niż u osób zdrowych;
naczynia – to rzadkie, ale z drugiej strony bardzo poważne powikłanie, które może zakończyć się niedokrwieniem różnych narządów wewnętrznych;
płuca – chory z RZS może jeszcze zachorować na zapalenie opłucnej oraz śródmiąższowe zapalenie płuc, a objawy to duszność, suchy kaszel oraz ból w klatce piersiowej;
serce – poza wspomnianymi wyżej może pojawić się kardiomiopatia, zapalenie osierdzia oraz uszkodzenie zastawek serca, a objawiają się one bólem w klatce piersiowej, dusznością oraz szybszym męczeniem się podczas wysiłku;
osteoporoza – choroba, jaką jest RZS oraz stosowane jej leczenie jest odpowiedzialne za szybszy rozwój osteoporozy;
zaburzenia hematologiczne – może pojawić się anemia, a także nieprawidłowa liczba białych krwinek, a kiedy choroba jest bardziej zaawansowana zwiększa się liczba białych płytek krwi; do tego RZS sprawia, że jest większa możliwość zakażeń oraz pojawia się ryzyko rozwoju chłoniaków.

Diagnoza reumatoidalnego zapalenia stawów

Chorobę tę można rozpoznać na podstawie charakterystycznych objawów oraz wyników badań laboratoryjnych i obrazowych. Za pomocą badań laboratoryjnych możliwe jest rozpoznanie RZS, a także prognozowanie, jaką postać będzie miała choroba, ale też będzie można kontrolować jej przebieg.

Jednym z badań jest RF, czyli czynnik reumatoidalny, ale możliwe jest wykrycie tego czynnika u zdrowych osób albo z innymi chorobami reumatycznymi. Robi się również anty-CCp, czyli są to przeciwciała przeciwko cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi i występują przeważnie u osób z RZS. Jeśli wyjdzie w badaniach duże miano RF oraz anty-CCp to będzie to mówiło o ciężkiej postaci choroby, w której dochodzi do szybkiej destrukcji stawów oraz wystąpienie zmian pozastawowych. Natomiast aktywność choroby można określić na podstawie podwyższonych wskaźników zapalnych, np. CRP, OB czy inne zmiany w morfologii krwi.

Lekarz może również wykonać badanie obrazowe. Jeśli podejrzewa się RZS można zrobić RTG rąk i stóp, a także innych zajętych stawów. Takimi typowymi zmianami radiologicznymi są obrzęk tkanek miękkich, obecność ubytków kostnych, zwężenie szpar stawowych, zmniejszenie gęstości kości w okolicy stawu oraz w dalszym etapie zniekształcenie stawów. Najpierw jednak można również wykonać rezonans magnetyczny, USG, a nawet tomografię komputerową.

Leczenie RZS

W tej chorobie bardzo ważne jest nie tylko leczenie farmakologiczne, ale również rehabilitacja, a w niektórych przypadkach nawet leczenie chirurgiczne..

W leczeniu RZS bardzo ważne znaczenie mają leki modyfikujące przebieg choroby, czyli LMPCh. Mają one na celu łagodzenie objawów, ale też hamują niszczenie stawów, dzięki czemu możliwe jest zachowanie sprawności. Jednak nie jest możliwe dzięki nim całkowite wyleczenie, a po ich odstawieniu choroba powraca. Można wyróżnić LMPCh niebiologiczne, np. metotreksat, leflunomid i chlorochina oraz leki biologiczne, np. adalimumab, abatacept i rytuksymab.

Stosuje się też glikokortykosteroidy, a także niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz leki przeciwbólowe.

Ważne znaczenie będzie miało również leczenie niefarmakologiczne, gdzie istotne jest wsparcie psychiczne, ponieważ RZS może spowodować depresję czy poczucie uzależnienia od innych osób, dlatego warto poszukać pomocy u specjalisty. Istotne znaczenie ma także odpoczynek, ponieważ bardzo częstym objawem tej choroby jest zmęczenie. Poza tym osoby z RZS bardzo często rezygnują z aktywności fizycznej, co powoduje, że stawy są mniej ruchome. Można wykonywać ćwiczenia, które mają na celu zwiększyć zakres ruchu, ale też wzmocnić mięśnie. Duże znaczenie mają też ćwiczenia poprawiające ogólną wydolność, np. chodzenie, jazda na rowerze czy pływanie. Jednak ćwiczenia takie muszą być indywidualnie ustalone dla każdej osoby przez rehabilitanta, a zależą od stopnia zaawansowania choroby, kondycji i występowania innych chorób.

Duże znaczenie ma też fizykoterapia, np. krioterapia, masaże albo ultradźwięki, które pomagają zmniejszyć odczuwanie bólu. Ważne jest tutaj sprawdzenie przeciwwskazań oraz dokładna ocena stanu zdrowia. Pomocne będą też laski, kule, chodziki czy fotele inwalidzkie, stabilizatory na ręce, kolana i stawy, które pomogą odciążyć chore stawy. Poza tym liczy się również odpowiednia dieta, aby utrzymać prawidłową masę ciała, dlatego trzeba unikać niedożywienia, nadwagi i otyłości. Warto też spożywać produkty, które zawierają witaminę D oraz wapń. Oczywiście należy również przestać palić.

Możliwe jest również leczenie miejscowe, które dotyczy zajętego stawu. Lekarz może zlecić wykonanie punkcji stawu, aby odbarczyć go z nagromadzonego w nim płynu zapalnego, a przy tym do wnętrza można dodać leki przeciwzapalne. Kiedy staw jest zniszczony można wykonać endoprotezowanie, a polega na zastąpieniu sztuczną protezą zniszczonego stawu. Kolejna metoda, czyli artrodeza polega na całkowitym usztywnieniu stawu, co pozwala wyeliminować ból. Można także wykonać zabiegi korekcyjno – rekonstrukcyjne, które poprawiają budowę i funkcjonowanie stawów, które są zniekształcone.