Odmrożenie polega na miejscowym odmrożeniu skóry, które powstaje w związku z działaniem niskiej temperatury. Na naszym ciele są miejsca szczególnie narażone na odmrożenia, a zalicza się do nich: nos, policzki, uszy, a także palce rąk i stóp. Poza temperaturą na odmrożenia wpływa również wilgotność powietrza, wiatr, ubranie oraz współistnienie zaburzeń naczyniowych.

Co to są odmrożenia?

Odmrożenia to chwilowe albo odwracalne uszkodzenia tkanek. Powstają w związku ze spadkiem temperatury poniżej zera stopni Celsjusza. Niska temperatura na dworze powoduje, że w naczyniach krwionośnych zatrzymuje się przepływ krwi, a właśnie w nią zaopatrywana jest skóra i mięśnie. Przy odmrożeniu dochodzi do całkowitego albo czasowego uszkodzenia tych części ciała, które zostały oziębione. Odmrożenia szybciej powstają, jeżeli nosi się przemoczone buty, jest się pod wpływem alkoholu, ale też mają na nie wpływ głód i zmęczenie.

Niska temperatura powoduje, że nie tylko obkurczają się naczynia krwionośne, ale również traci się wrażliwość na bodźce bólowe. Taki brak reakcji na ból jest wtedy, gdy temperatura skóry spada poniżej dziesięciu stopni Celsjusza. W fazie tajania skóry zaczynają się tworzyć kryształki lodu, które następnie uszkadzają tkankę, ale też powodują rozwój stanu zapalnego. Dalej dochodzi do spowolnienia przepływu krwi przez naczynia, a także powstają obrzęki w obrębie tkanek oraz dochodzi do niedokrwienia.

Poza tym występuje stan, jakim są odmroziny, a powstają one wtedy, gdy uszkodzenie tkanek jest spowodowane umiarkowaną ekspozycją na zimno, a do tego jednocześnie współistnieje niewydolność krążenia obwodowego.

Przyczyny odmrożeń

Na powstawanie odmrożeń ma wpływ nie tylko zimne powietrze, ale również wiatr i wilgoć. Na powstawanie odmrożeń bardzo niekorzystnie wpływa:

cukrzyca;
głód;
niedokrwistość;
przemęczenie;
podeszły wiek, kiedy jest pogorszona wydolność układu krążenia;
działanie alkoholu albo narkotyków, a wtedy dochodzi do upośledzenia prawidłowego czucia i możliwość reagowania na zimno;
dolegliwości naczyń krwionośnych;
neuropatia obwodowa, czyli uszkodzenie niewielkich nerwów, np. w wyniku niedoboru witamin.

Objawy odmrożeń

Przed odmrożeniem dochodzi do szczypania i pieczenia zagrożonej części ciała, która następnie robi się nieczuła, ale też przybiera kredowobiałe zabarwienie. Wraz z upływem czasu zmienia się kolor zabarwienia na sinofioletowe i do tego pojawia się obrzęk.

W miejscu, w którym doszło do wychłodzenia, skóra jest zaczerwieniona i bolesna. Cechą charakterystyczną małych odmrożeń jest suchość skóry oraz silny ból, a w przypadku, gdy zmiany są poważniejsze, to skóra staje się blada, ale też dochodzi do zaburzeń czucia i drętwienia. Jeśli skóra ma sinofioletowe zabarwienie, to konieczne jest natychmiastowe zgłoszenie się do lekarza. W przypadku, gdy są to poważne uszkodzenia, to konieczne może się okazać podanie surowicy przeciwtężcowej, czyli w przypadku uszkodzenia od II stopnia w górę. Każde odmrożenie, i to niezależnie od stopnia, powinno być zobaczone przez lekarza.

Rodzaje odmrożeń

Bardzo ważne jest to, że zmiany w tkankach pod wpływem zimna, będą rozwijały się bardzo wolno i będzie można je dopiero zobaczyć w całej okazałości po kilku godzinach. Wyróżnia się cztery stopnie odmrożenia:

stopień I – są to zmiany rumieniowato – obrzękowe, gdzie po niedługim zblednięciu zaczyna pojawiać się zaczerwienienie z lekko sinawym odcieniem albo obrzękiem i pieczeniem oraz uczuciem zdrętwienia. Dzieje się tak, ponieważ jest to konsekwencją czasowego zaburzenia krążenia oraz ostrego stanu zapalnego. Objawy będą tutaj dotyczyły głównie policzków, palców, uszu oraz czubka nosa;
stopień II – dotyczy stóp i rąk, całej grubości skóry oraz tkanek głębszych i w tym stopniu odmrożenia bardzo charakterystyczne jest tworzenie się pęcherzy, które zawierają płyn surowiczy albo płyn surowiczy z domieszką krwi. Powiększa się obrzęk i zasinienie. Odmrożenie II stopnia pozostawiają po sobie długotrwałe przebarwienia skóry oraz obrzęki;
stopień III – dochodzi do martwicy powierzchownej skóry, a czasami również tkanek, które są głębiej zlokalizowane i to razem z kością. Kiedy zaczną się oddzielać części martwicze, to tworzą się ubytki, które będą się goiły przez ziarninowanie;
stopień IV – są to odmrożenia głębokie, które powodują rozległe zmiany martwicze. Są to poważne odmrożenia, ponieważ atakują one całą część ciała, np. palec i kości. Odmrożenia te są bardzo poważne i czasami niemożliwe jest uratowanie zaatakowanego narządu.

Do jakich uszkodzeń dochodzi w wyniku odmrożenia?

Najpierw dochodzi do zaburzenia w krążeniu krwi w skórze oraz w strukturze tkanek podskórnych. Dzieje się tak, ponieważ niska temperatura powoduje, że zmniejsza się przepływ krwi przez zamrożone części ciała, a to z kolei sprawia, że dochodzi do odwodnienia, enzymatycznego uszkodzenia i w ostateczności do śmierci komórek skóry. Może dojść do trwałego lub przemijającego uszkodzenia skóry i tkanek podskórnych, a to jest uzależnione od stopnia odmrożenia. Natomiast w ciężkich przypadkach, gdy jest głębokie zamrożenie tkanek, może to skutkować nieodwracalnym uszkodzeniem głębiej leżących naczyń krwionośnych, mięśni oraz tkanki nerwowej.

Leczenie odmrożeń

Jeśli doszło do odmrożenia i ta część ciała jest jeszcze blada, to pierwsza pomoc obejmuje szybkie przywrócenie w niej krążenia krwi. W takim przypadku konieczne jest zastosowanie szybkiego ogrzania zaatakowanej kończyny w coraz wyższej temperaturze, ale można się też ogrzewać ręcznikami. Najpierw ogrzewanie rozpoczyna się wodą o temperaturze od 25 do 30 stopni Celsjusza, a po kilkunastu minutach zwiększa się ją do 38 – 40 stopni Celsjusza. Takie postępowanie jest konieczne do czasu, aż tkanki uzyskają odpowiednią temperaturę.

U niektórych osób podczas ogrzewania odmrożonych części ciała dochodzi do nieprzyjemnego uczucia mrowienia i pieczenia, które czasami jest bardzo bolesne. Po kąpieli te odmrożone części ciała można delikatnie nacierać małą ilością 70 procentowego alkoholu etylowego. Należy to robić do momentu, aż skóra stanie się różowa. Później trzeba założyć jałowy opatrunek z grubą warstwą waty.

Bardzo ważne jest to, aby nie nacierać odmrożonych części ciała śniegiem lub zimną wodą, ponieważ może to doprowadzić do negatywnych skutków w wyniku uszkodzenia zmarzniętych tkanek. Przy odmrożeniu istotne jest spożywanie ciepłych napojów albo wodnistych pokarmów. Natomiast przy odmrożeniach od II stopnia w górę konieczne może być podanie surowicy przeciwtężcowej.

Trzy fazy wychłodzenia i wyziębienia

Wyróżnia się trzy fazy wyziębienia i wychłodzenia:

faza obronna, gdy organizm sam się regeneruje – tutaj w wyniku wyziębienia temperatura ciała spada do 36 – 34 stopni Celsjusza, a skóra staje się blada i zimna. Charakterystyczne obawy tego stanu to silne dreszcze, tzw. gęsia skórka, wargi robią się sine, a tętno i oddech przyspieszają;
faza wyczerpania i utraty przytomności, czyli hipotermia – tutaj temperatura ciała spada do 34 – 27 stopni Celsjusza, a do tego ustaje drżenie z zimna i w zamian pojawia się kurczowe drętwienie mięśni. Osoba, która jest wyczerpana z zimna ma wolniejszy i bardziej powierzchowny oddech, ale też pojawiają się przerwy w oddychaniu. Dochodzi do poważnych zaburzeń krążenia, czyli arytmia, a do tego zwalnia się tętno. Osoba ta przestaje odczuwać niską temperaturę, następuje apatia, a osoba poszkodowana zapada w sen. Gdy temperatura ciała spadnie poniżej 30 stopni Celsjusza, dochodzi do utraty przytomności, a całe ciało robi się zimne. Kiedy dochodzi do krytycznej utraty ciepła, to zwalnia się tętno, spada ciśnienie krwi i zmniejsza się liczba oddechów – taki stan nazywa się hipotermią. Utratę przytomności może poprzedzić senność, duszności, a czasami nawet halucynacje;
faza letargu – jeśli doszło do dłuższego wychłodzenia i utrzymuje się temperatura ciała poniżej 30 stopni Celsjusza, to dochodzi do ustania czynność życiowych. W takim przypadku tzw. wiotkie porażenie mięśni zaczyna zastępować kurczowe zdrętwienie mięśni, które zostało wcześniej wywołane zimnem. Objawy tej fazy to: brak przytomności, sztywne źrenice, brak oddychania i niewyczuwalne tętno. Jeśli w tym czasie nie przystąpi się do reanimacji, to dochodzi do zgonu.

Jak zapobiegać odmrożeniom?

Aby zapobiegać odmrożeniom, należy:

nosić ciepłą i przede wszystkim suchą odzież. Takie ubrania powinny zapewniać izolację, ale też umożliwiać parowanie potu;
pod wierzchnie okrycie można zakładać kilka warstw luźniejszych ubrań;
należy nosić grube skarpety i rękawiczki, aby chronić dłonie i stopy przed działaniem wilgoci oraz zimna;
żeby nie dopuścić do zbyt dużej utraty ciepła, można nosić grubą czapkę;
części ciała, które są odsłonięte, należy smarować tłustym kremem;
ważny jest ruch, który wspomaga krążenie krwi i jednocześnie zapobiega odmrożeniom.

Odmrożenia - przyczyny, objawy i rodzaje