Przyczyną biegunki przeważnie jest zakażenie wirusowe albo bakteryjne przewodu pokarmowego. Ale jej przyczyny mogą być również o wiele poważniejsze. Jest ona związana z częstą potrzebą oddawania stolca albo z większą jego ilością. Biegunka najniebezpieczniejsza jest u niemowląt i osób starszych, ponieważ może łatwo doprowadzi do odwodnienia się. Jest to bardzo uciążliwa dolegliwość, która utrudnia normalne funkcjonowanie.

Co to jest biegunka?

Biegunka inaczej określana jest jako rozwolnienie, a oznacza oddawanie półpłynnego, płynnego albo wodnistego stolca przynajmniej trzy razy na dobę. Poza tym za biegunkę uznaje się jeden luźny stolec, który zawiera krew, śluz lub ropę. Biegunce zazwyczaj towarzyszy kurczowy ból brzucha, nudności i wymioty, osłabienie, a czasami może pojawić się gorączka i odwodnienie.

Biegunka, która:

  • trwa do 10 dni – określana jest jako biegunka ostra – najczęściej jest ona zakaźna i zazwyczaj samoograniczająca się, a jeżeli będzie właściwie leczona, czyli objawowo, to nie spowoduje żadnych trwałych następstw, a tylko w niektórych przypadkach są wskazania do leczenia przyczynowego;
  • trwa dłużej niż 10 dni – określana jest jako biegunka przewlekła – trwać może ona tygodniami, a nawet miesiącami i może doprowadzić do poważnych zaburzeń stanu odżywiania albo do niedoboru elektrolitów, aminokwasów, witamin, żelaza oraz innych substancji.

Przyczyny ostrej i przewlekłej biegunki

Przyczyny ostrej biegunki

Ostra biegunka ma najczęściej charakter infekcyjny i czasami mogą towarzyszyć jej objawy ogólne, takie jak: odwodnienie, gorączka, nudności i wymioty. Tutaj wśród przyczyn wyróżnia się:

  • wirusy, które są przenoszone drogą kropelkową albo wirusy, które doprowadziły do skażenia produktów lub wody;
  • bakterie znajdujące się w pożywieniu lub wodzie, np. salmonella;
  • produkty metabolizmu bakterii, a są to tzw. enterotoksyny, np. toksyna gronkowcowa;
  • bardzo rzadko pierwotniaki albo pasożyty jelitowe.

Innym rodzajem biegunki jest biegunka, która pojawia się podczas lub po stosowaniu antybiotyku. Dochodzi do niej w wyniku zaburzenia równowagi między wieloma gatunkami bakterii, które znajdują się w jelicie grubym, a jest to spowodowane działaniem antybiotyków. W wyniku działania antybiotyku dochodzi do selekcji bakterii, które są oporne na dany antybiotyk, ale też namnażają się i toksycznie działają na jelito.

Kolejny rodzaj biegunki to biegunka polekowa i/lub pokarmowa, która może pojawić się:

  • po przyjęciu dużej dawki leków przeczyszczających;
  • po innych lekach, które są stosowane w różnych chorobach, np. leki moczopędne, elki rozkurczające oskrzela, hormony tarczycy, leki stosowane w cukrzycy i przy leczeniu otyłości;
  • po spożyciu niektórych produktów spożywczych;
  • po zbyt dużym spożyciu fruktozy albo sorbitolu, które dodawane są jako słodziki, np. do gum do żucia.

Przyczyny biegunki przewlekłej

Biegunka przewlekła może trwać bardzo długo i w związku z tym może doprowadzić do ciężkich zaburzeń metabolicznych. Przyczyny przewlekłej biegunki z wyniszczeniem to:

  • choroby trzustki wraz ze znacznym upośledzeniem jej czynności, np. przewlekłe zapalenie, rak, mukowiscydoza;
  • celiakia, a jest to choroba trzewna, która występuje w każdym wieku;
  • choroby zapalne jelit i tutaj mogą  być choroby swoiste, np. pełzakowica, jak i nieswoiste, np. choroba Leśniewskiego i Crohna albo wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
  • inne choroby, np. miażdżyca lub przebyta resekcja odcinkowa jelita.

Może również pojawić się biegunka, która nie prowadzi do niedoborów, a jej przyczyną są:

  • nadczynność tarczycy;
  • niektóre postacie zapalenia jelita grubego;
  • zaburzenia czynnościowe, które określane są jako zespół jelita drażliwego.

Biegunka a wygląd stolca i choroby

Wygląd stolca może pomóc w rozpoznaniu ewentualnych chorób przewodu pokarmowego. Dlatego warto obserwować, czy w kale znajdują się jakieś domieszki śluzu, krwi albo ropy, a także fragmenty pasożytów, które mogą świadczyć o zmianach patologicznych. Wygląd stolca a prawdopodobna przyczyna:

  • czarny, smolisty – prawdopodobnie doszło do krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego;
  • wodnisty – przyczyną mogą być zaburzenia wchłaniania jelitowego;
  • z domieszką śluzu oraz krwi – może to oznaczać hemoroidy, nowotwór albo zapalenie jelita grubego, ale też może to być spowodowane alergią albo nieswoistym zapaleniem jelit;
  • duży i o konsystencji ciastowatej – przyczyną mogą być zaburzenia w trawieniu z powodu niewydolności trzustki;
  • z domieszką ropy – może oznaczać schorzenia zapalne albo bakteryjne jelita grubego.

Badania, które pozwalają ustalić przyczynę biegunki

Te badania dotyczą głównie biegunki przewlekłej, ponieważ ostra najczęściej ustępuje samoistnie i można ją leczyć objawowo bez konieczności wykonywania badań.

Czasami wystarcza tylko rozmowa z pacjentem, aby lekarz mógł postawić właściwą diagnozę, a jest to możliwe przy biegunce czynnościowej, polekowej, jak i alergiach pokarmowych.

Przy przewlekłej biegunce trzeba wykonać badania mikrobiologiczne, mikologiczne oraz parazytologiczne stolca. W niektórych przypadkach pomocne okazuje się badanie ogólne, które uwzględnia dobową utratę tłuszczu.

Czasami konieczne jest zrobienie badania endoskopowego przewodu pokarmowego, czyli jego dolnego odcinka – kolonoskopia albo jego górnego odcinka – gastroskopia. Robi się je z oceną mikroskopową wycinków, które pobiera się podczas tych badań z miejsc, które mają zmieniony wygląd.

Postępowanie przy ostrej biegunce

Ostra biegunka zazwyczaj ustępuje samoistnie, a przy leczeniu takiej biegunki ważne jest to, aby utrzymać odpowiedni stopień nawodnienia organizmu oraz prawidłowe stężenie sodu i potasu. Dlatego konieczne jest spożywanie koniecznej ilości płynów, a czasami także z suplementacją soli mineralnych.

Postępowanie przy przewlekłej biegunce

Leczenie biegunki przewlekłej zależy od jej przyczyn.

Domowe sposoby na biegunkę

Niezależnie od tego, co jest przyczyną biegunki, możliwe jest wypróbowanie domowych sposobów. Pomóc może:

  • zawarte w czekoladzie ziarno kakaowe, w którym znajdują się związki polifenolowe, a niektóre z nich mają działania zapierające, np. związki garbnikowe;
  • w jagodach znajduje się duża zawartość garbników, które spowalniają ruchy robaczkowe jelit;
  • działanie lekko zapierające ma także aronia;
  • kisiel lub galaretka;
  • biegunkę hamują również alkaloidy purynowe, które zawarte są w herbacie, najlepiej wypić mocny napar bez cukru;
  • niektóre zioła regulują pracę jelit i hamują biegunkę, np. pierwiosnek lekarski i rumianek.