Sen jest bardzo ważny w życiu każdego człowieka, ponieważ pozwala nam odpocząć i zregenerować siły na następny dzień. Niestety nasze dzisiejsze tempo życia, obowiązki w domu, praca sprawiają, że coraz trudniej jest dobrze spać. Z każdym dniem zwiększa się liczba osób, które zaczynają cierpieć na bezsenność, a to z kolei powoduje, że pogarsza się funkcjonowanie takiej osoby w ciągu dnia.

Bezsenność, jak i również inne zaburzenia snu mogą być podstawowym albo towarzyszącym objawem chorób nie tylko somatycznych, ale również psychicznych. Problemy ze snem będą chorobą wtedy, kiedy występują przynajmniej trzy razy w tygodniu i przez co najmniej jeden miesiąc.

Jakie są fazy snu?

Występują dwie główne fazy snu:

NREM – jest to sen bez szybkich ruchów gałek ocznych;
REM – jest to sen o szybkich ruchach gałek ocznych, w którym pojawiają się marzenia senne. W tej fazie snu całkowicie rozluźniają się nasze mięśnie, a kiedy człowiek śni o ruchu, to w ogóle się nie porusza.

Sen każdego zdrowego człowieka zaczyna się fazą NREM, która trwa średnio od 80 do 100 minut, a potem mamy fazę REM, która trwa około 15 minut. Cały czas zmieniają się proporcje snu wolno – falowego i stadium REM, a nad ranem mamy więcej snu REM, a dzięki temu człowieka pamięta, co mu się śniło nad ranem. Tai cykl snu powtarza się zazwyczaj cztery lub pięć razy w ciągu jednej nocy.

Bezsenność jak leczyć

Przyczyny bezsenności

Problemy ze snem dotyczą już nie tylko osób starszych, ale i również młodszych. Jest kilka najczęściej rozpoznawanych zaburzeń snu, ale wśród nich najważniejsze znaczenie ma bezsenność. Jednak lekarze też często diagnozują takie problemy jak:

nadmierna senność, która może być wywołana jakimś stanem chorobowym;
narkolepsja, gdzie dana osoba zasypia nagle i w różnych sytuacjach;
zespół śródsenny, np. chrapanie, bezdech;
zaburzenia przydenne, np. koszmary, lunatyzm, lęki nocne.

Przyczyn bezsenności może być bardzo wiele, ale najważniejsze znaczenie mają tutaj czynniki, na które mamy bezpośredni wpływ i można je samemu modyfikować, a są to:

zmienne godziny snu;
drzemka w ciągu dnia;
przyjmowanie środków pobudzających, np. kawy, alkoholu, a także narkotyków;
brak aktywności fizycznej w ciągu dnia;
uczestniczenie w zajęciach ruchowych lub nadmierny wysiłek tuż przed pójściem spać;
czytanie książek, gazet i oglądanie telewizji w łóżku;
jedzenie tłustych i ciężkostrawnych potraw przed snem;
zakłócona cisza w sypialni.

Osoby szczególnie narażone na problemy z zasypianiem to:

osoby pracujące w rytmie zmianowym,
kobiety po menopauzie,
osoby starsze,
osoby ze zdiagnozowanymi w przeszłości zaburzeniami depresyjnymi.

Są różne przyczyny bezsenności i to również takie, na które nie mamy żadnego wpływu, a zalicza się do nich czynniki:

somatyczne lub somatogenne – są to choroby, które powodują, np. dolegliwości bólowe, świąd czy parcie na mocz, co nie pozwala zapaść w głęboki sen;
zewnętrzne, czyli egzogenne – są to czynniki związane z otoczeniem, np. światło, hałas czy zmiana strefy czasowej;
psychologiczne lub psychogenne – np. natrętne myśli, konflikty osobiste, jakieś przykre przeżycia;
psychotyczne – są to różne lęki, nerwice, urojenia, omamy, zaburzenia depresyjne i psychiczne;
neurogenne – związane z uszkodzeniami układu nerwowego oraz z jego nieprawidłowym funkcjonowaniem;
toksyczne i jatrogenne – powodują je substancje, których spożycie przyczynia się do kłopotów ze snem;
bezsenność pierwotna – powód tego rodzaju bezsenności jest jeszcze nie znany.

Rodzaje bezsenności

Bezsenność jest zaliczana do tzw. chorób cywilizacyjnych. Bezsenność oznacza zbyt krótki i nieregenerujący sen, który prowadzi do obniżenia sprawności w ciągu dnia. W zależności od czasu trwania bezsenność dzieli się na:

bezsenność przygodną – trwa do kilku dni,
bezsenność krótkotrwałą – trwa do trzech tygodni,
bezsenność przewlekłą.

Najczęściej diagnozowana jest bezsenność przygodna, która nie jest chorobą, ale fizjologicznym stanem organizmu i pojawia się w związku z przebytymi wydarzeniami lub zmianami. Przyczyną takiej bezsenności może być stres, nowy związek albo zmiana pracy, ale też może być związana z problemami rodzinnymi, finansowymi albo zawodowymi. Czasami ten rodzaj bezsenności mylony jest z bezsennością krótkotrwałą, gdzie kłopoty ze snem trwają do dwóch, trzech tygodni. Może być ona związana ze stresem czy zaburzeniami adaptacyjnymi, ale z różnymi chorobami, np. infekcje, AIDS, schorzenia serca, choroba wrzodowa albo zaburzenia metaboliczne lub hormonalne. Ten rodzaj bezsenności dotyczy tych osób, które mają problemy ze snem dłużej niż kilka dni (trwa więcej niż tydzień, ale krócej niż trzy miesiące).

Natomiast bezsenność przewlekła trwa dłużej niż miesiąc i przeważnie jest związana z jakimiś zaburzeniami psychicznymi, a przeważnie depresją, ale także z chorobami somatycznymi , zaburzeniami hormonalnymi, schorzeniami neurologicznymi, a także związane są z różnymi stanami bólowymi. Bezsenność przewlekłą można podzielić na:

pierwotną, czyli taką, która jest wywołana endogennymi nieprawidłowościami generowania snu;
wtórną, czyli taką, która powstaje w wyniku zaburzeń psychicznych, hormonalnych albo w związku z odstawieniem substancji psychotropowych.

Objawy bezsenności

Zaburzenia snu mogą dotyczyć:

trudności w zasypianiu,
wczesnym budzeniu się,
wybudzanie się w czasie snu,
zła jakość snu.

To z kolei powoduje, że człowiek ma gorsze samopoczucie albo różne zaburzenia związane z funkcjonowaniem w ciągu dnia.

Inne objawy wskazujące na zaburzenia snu to:

odczuwanie zmęczenia, ale i tak nie można zasnąć;
sen przychodzi nad ranem lub w ciągu dnia, co sprawia, że jest się rozkojarzonym;
nie ma problemów z zaśnięciem, ale potem sen jest bardzo płytki i ciężko jest przespać całą noc;
rozdrażnienie i zmęczenie w ciągu dnia;
spanie przez osiem godzin, ale i tak odczuwa się wyczerpanie i zmęczenie, a jest to związane z tym, że sen nie jest odpowiednio głęboki, aby organizm mógł się odpowiednio zregenerować.

Skutki bezsenności

Bezsenność, a przeważnie ta przewlekła może mieć wiele poważnych i groźnych dla zdrowia skutków. Takim jednym z najpoważniejszych skutków bezsenności jest trudność w funkcjonowaniu w ciągu dnia, a to wiąże się z upośledzeniem koncentracji, pogorszeniem pamięci i sprawności uczenia się. Natomiast do takich pośrednich następstw bezsenności zalicza się, np. wypadki w pracy.

Bardzo ważne jest to, że nasilone problemy ze spaniem, czyli osoby śpią nie więcej niż 4,5 godziny, wiążą się z większą umieralnością (o 15%). Zaburzenia snu, które trwają bardzo długo wpływają nie tylko na wygląd zewnętrzny, ale również na stan naszego zdrowia. Mogą się pojawić cienie pod oczami, ziemista cera, podpuchnięte powieki, a do takich fizycznych skutków zalicza się:

senność i zmęczenie;
osłabienie koncentracji, uwagi i motywacji;
niższa zdolność intelektualna;
niekontrolowane zasypianie w ciągu dnia, drzemki;
wykonywane czynności są gorszej jakości;
więcej popełnianych błędów, np. podczas jazdy samochodem.

Bezsenność może również prowadzić do skutków fizjologicznych:

większe ryzyko rozwoju chorób psychicznych, np. depresji;
obniżona odporność;
zwiększa się prawdopodobieństwo pojawienie się chorób somatycznych, układu żołądkowo – jelitowego albo układu sercowo – naczyniowego.

Leczenie bezsenności

Zanim przejdzie się do leczenia bezsenności, warto najpierw sprawdzić, czy zaburzenia snu nie są czasami związane z depresją albo innymi schorzeniami natury psychicznej lub somatycznej. Lekarze uważają, że przy leczeniu bezsenności ważne jest to, aby nie ograniczać się tylko do jednego środka farmakologicznego albo do jakiejś jednej metody.

Takie najpowszechniejsze leki nasenne to preparaty benzodwuazepinowe, np. relanium. Takie leki szybko się wchłaniają, a dzięki nim przychodzi sen, ale też poprawia się samopoczucie. Jednak te środki mają jedną wadę, która polega na tym, że stosowane systematycznie, prowadzą do uzależnienia. Dlatego tak ważne jest stosowanie różnych metod.

Najważniejszym sposobem na sen jest higiena snu, co polega na zapewnieniu sobie odpowiednich warunków w sypialni, co pozwala się odprężyć i wyciszyć. Do podstawowych zasad higieny snu zalicza się:

wyniesienie z sypialni urządzeń elektronicznych albo postawienie ich w miejscu dalekim od łóżka;
trzeba wyłączyć telefon komórkowy;
należy usunąć wszystkie źródła światła naturalnego, np. zasłonięcie okien roletami;
przed pójściem spać warto wywietrzyć sypialnię;
nie malować sypialni na jakieś ostre i rażące kolory;
ostatni posiłek zjeść na dwie lub trzy godziny przed snem i powinien być lekkostrawny.

Poza tym warto wypróbować różne metody na bezsenność, np.:

prysznic lub ciepła kąpiel przed snem, która pozwoli się odprężyć, poprawić krążenie, ale trzeba unikać zbyt wysokich temperatur oraz naprzemiennego polewania się ciepłą i zimną wodą;
trzeba przed snem wyeliminować ostre przyprawy, używki, alkohol;
zrezygnować z tabletek, a zażyć jakieś napary z ziół, np. z melisy, lawendy, kozłka lekarskiego, ale pomóc może też herbata z rumianku lub dziurawca;
należy unikać drzemek w ciągu dnia, a jeżeli już trzeba, to nie dłużej niż dwadzieścia lub trzydzieści minut.