Alergia to reakcja immunologiczna organizmu na daną substancję, na którą jest się uczulonym. Po kontakcie nawet z bardzo małą ilością takiego materiału zaczynają pojawiać się objawy. Uczulonym można być na wiele substancji, a jedną z nich jest jad owadów. Taka alergia na jad owadów może nawet zakończyć się wstrząsem anafilaktycznym.

Jednak nie każda osoba reaguje uczuleniem na jad. To, czy u danej osoby pojawią się objawy, zależy od tego, czy w jej organizmie obecne są przeciwciała IgE. Jeśli pojawi się reakcja uczuleniowa na jad owadów, to objawy będą dotyczyły danego układu, w którym te swoiste IgE obecne są w największej ilości.

Owady wywołujące uczulenie i skład ich jadu

Najczęściej alergia na jad owadów dotyczy owadów z rzędu błonkoskrzydłych, a należą do nich:

pszczołowate – trzmiel, pszczoła miodna;
osowate – osa zwyczajna, klecanka, szerszeń.

Wszystkie te owady różnią się wyglądem, składnikami jadu oraz sposobem żądlenia. Samica pszczoły użądli człowieka tylko raz, a potem ginie, ponieważ pozostawia w skórze fragment odwłoka razem z aparatem żądłowym. Natomiast osa może użądlić wiele razy, gdyż nie zostawia żądła w skórze i mniejsza będzie tutaj porcja wstrzykiwanego jadu.

W takim jadzie znajdują się białka oraz peptydy, które są właśnie odpowiedzialne za to, że u osób uczulonych pojawiają się miejscowe i ogólne objawy alergiczne. Kolejne składniki to alergeny główne, a reaguje na nie większość uczulonych osób, a także alergeny mniejsze, które wywołują objawy u kilku uczulonych osób. Poza tym w jadzie można znaleźć substancje niskocząsteczkowe, a odpowiadają one za miejscową reakcję zapalną zaraz po użądleniu, czyli za pojawienie się bólu, zaczerwienienia i obrzęku. Warto wiedzieć, że jad pszczoły i osy różni się od siebie, np. peptyd melityna jest tylko w jadzie pszczoły, a białko antygen 5 w jadzie osowatych.

Objawy alergii na jad owadów

Jeśli uczulona osoba zostanie użądlona przez pszczołę lub osę, to zaraz pojawiają się objawy choroby, które nawet mogą zagrażać życiu. U osoby, która jest nieuczulona na jad, po użądleniu jednego owada nie pojawiają się zagrażające życiu reakcje. Natomiast, jeżeli taką osobę użądli wiele owadów równocześnie, to mogą pojawić się objawy toksyczne.

W miejscu, w którym osobę nieuczuloną użądlił owad, pojawia się mały obrzęk, zaczerwienienie i lekki ból. Taka reakcja będzie normalna dla stanu zdrowia, jeżeli obrzęk będzie się utrzymywał krócej niż 24 godziny, a średnica obrzęku będzie mniejsza niż 10 cm. Reakcja ta nazywana jest reakcją fizjologiczną. W niektórych przypadkach dochodzi do sytuacji, gdzie reakcja miejscowa może się przedłużyć, a będzie to spowodowane tym, że owad wprowadził do skóry bakterię i wtedy dochodzi do tzw. wtórnego zakażenia.

Całkiem inaczej jest u osób, które są uczulone na jad danego owada. Zaraz po użądleniu pojawiają się ostre objawy. Do ich rozwoju dochodzi nawet w ciągu kilku czy kilkunastu minut do kilku godzin. Może dojść do reakcji dwufazowej, to oznacza, że objawy po poprawie mogą powrócić z powrotem i to w ciągu kilku godzin.

Objawy, które pojawiają się wcześniej, mają gwałtowniejszy przebieg i zagrażają życiu. Po takim użądleniu przez owada reakcja uczuleniowa może mieć charakter:

dużej reakcji miejscowej – pojawi się bolesność, zaczerwienienie i obrzęk, który ma średnicę większą niż 10 cm w miejscu użądlenia i trwa dłużej niż 24 godziny. Ta reakcja, jeżeli dotyczy kończyn, nie jest groźna dla zdrowia. Jednak inaczej będzie w przypadku, jeżeli użądlenie miało miejsce w okolicy szyi, głowy, a przeważnie wewnętrznej jamy ustnej oraz języka, ale też, gdy doszło do połknięcia owada. To może spowodować, że pojawi się obrzęk gardła albo krtani i wtedy taka osoba umrze wskutek uduszenia;
reakcji ogólnej, czyli będzie dotyczyła całego organizmu – te objawy mogą być łagodne, umiarkowane albo ciężkie, a zależy to od tego, jakich dotyczą narządów, czy będzie to przewód pokarmowy, skóra, układ oddechowy czy może układ sercowo - naczyniowy. W przypadku objawów ogólnych warto zwrócić uwagę na międzynarodową klasyfikację stopnia ciężkości pojawiających się objawów, jest to klasyfikacja L.H. Müellera:

stopień I – uogólniona pokrzywka, osłabienie, niepokój oraz świąd skóry;
stopień II – wybrane objawy z tych wcześniej wymienionych i 2 z tych: uczucie ucisku w klatce piersiowej, obrzęk naczynioruchowy, wymioty, nudności, biegunka, zawroty głowy oraz ból brzucha;
stopień III - wybrane objawy z tych wcześniej wymienionych i 2 z tych: zaburzenia mowy, duszność, świszczący oddech, chrypka, osłabienie, splątanie oraz lęk przed śmiercią;
stopień IV - wybrane objawy z tych wcześniej wymienionych i 2 z tych: zapaść, spadek ciśnienia tętniczego krwi, utrata przytomności, sinica, nietrzymanie moczu i stolca.

Wyróżnia się jeszcze objawy toksyczne, które dotyczą osób nieuczulonych, a zostały użądlone przez wiele pszczół lub os naraz. Jad w takich przypadkach będzie miał działanie toksyczne i doprowadzi do uszkodzenia nerek, wątroby, ale też do rozpadu mięśni prążkowanych, które odpowiadają za ruchy ciała. Powoduje też hemolizę, czyli rozpad krwinek czerwonych, a także obrzęk mózgu.

Kiedy użądli owad…

W przypadku użądlenia przez pszczołę, aby zapobiec dalszemu rozwojowi objawów, trzeba bardzo szybko usnąć żądło, do 30 sekund od użądlenia. Żądło powinno się wyciągać poprzez podważenie, a nie wolno chwytać go dwoma palcami, ponieważ spowoduje to przedostanie się jadu, który znajduje się w woreczku jadowym. Natomiast w przypadku użądlenia przez osę żądło nie zostaje w skórze, ale czasami może dojść do jego złamania i wtedy fragment żądła będzie tkwił w skórze bez woreczka jadowego.

Następnie na miejsce użądlenia trzeba przyłożyć zimny okład z lodu. Dzięki temu zaczną się obkurczać naczynia skóry i to spowoduje, że składniki jadu nie będą się dalej przedostawały do naczyń krwionośnych, a potem razem z krwią do całego organizmu. Natomiast przy użądleniu w kończynę można założyć opaskę uciskową, ale powyżej miejsca użądlenia. Jeśli jest to duża reakcja miejscowa i dotyczy kończyn, to trzeba też zażyć leki przeciwhistaminowe. Oczywiście trzeba obserwować, czy nie pojawiają się inne objawy.

Inaczej będzie w sytuacji, gdy u osoby niuczulonej użądlenie miało miejsce w głowę, szyję, język, jamę ustną albo połknięto pszczołę lub osę. Wtedy może pojawić się obrzęk i to przyczyni się do uduszenia. W takim przypadku konieczne jest skontaktowanie się z lekarzem. Tak samo wizyty lekarza wymaga sytuacja, gdy wcześniej nie pojawiały się żadne objawy, a teraz jest, np. pokrzywka, świąd skóry albo duszność.

Gdy u użądlonej osoby podejrzewa się reakcję anafilaktyczną razem z objawami ze strony układu krążenia, to trzeba taką osobę położyć na plecach z uniesionymi nogami. Takie działanie ogranicza reakcję wstrząsową.

Profilaktyka użądleń

Aby zapobiec użądleniu przez pszczoły albo osy, trzeba przestrzegać kilku zasad. Bardzo ważne jest unikanie przebywania wśród kwitnących kwiatów czy dojrzałych owoców na ziemi. Nie wolno zapominać o tym, że zapach potu, perfum czy dezodorantu przyciąga owady. Poza tym trzeba unikać jedzenia słodkich owoców, dżemów i lodów podczas przebywania na dworze, ponieważ to również przyciąga owady. Owady także częściej lecą do ubrań w jaskrawych kolorach, a najlepiej chodzić w białych, beżowych lub zielonych ubraniach. Podczas ataku przez pszczoły lub osy należy zasłonić głowę. Gdy jest się w miejscu, gdzie mogą pojawić się osy lub pszczoły, to najlepiej chodzić w ubraniach z długim rękawem oraz z długimi spodniami. Trzeba też pamiętać, że jeżeli w pobliżu inną osobę użądliła osa lub pszczoła, to należy odejść na przynajmniej 50 metrów, ponieważ to może spowodować, że nadlecą inne owady.

Diagnoza alergii na jad owadów

W diagnozie alergii na jad owadów bardzo ważne jest ustalenie, jaki owad użądlił daną osobę oraz, jaki charakter miała przebyta reakcja. Dzięki temu będzie można określić dalsze etapy diagnostyki. W tym celu wykonuje się testy skórne oraz śródskórne z alergenem, a następnie trzeba ocenić stężenie swoistych IgE w surowicy.

Takie testy skórne najlepiej jest wykonywać 4 tygodnie po użądleniu. Kiedy wynik jest negatywny, trzeba go powtórzyć po jednym lub dwóch miesiącach, a także należy wykonać testy śródskórne. Tak samo trzeba zadziałać w przypadku ujemnego wyniku oznaczenia swoistych IgE.

Osobę chorą można zakwalifikować do odczulenia, jeżeli pojawiła się silna reakcja, a do tego jest potwierdzony udział swoistych IgE, które są skierowane przeciwko jadowi pszczoły albo osy. Odczulenie to inaczej immunoterapia swoista, która trwa od 3 do 5 lat. Później u osób po odczuleniu konieczne jest wykonanie próby prowokacyjnej z żywym owadem, a to pozwoli ocenić, jakie są efekty leczenia. Takie próby nie są stosowane rutynowo ze względów bezpieczeństwa.

Leczenie alergii na jad owadów

Leczenie po użądleniu pszczoły zależy od tego, jaki miała rodzaj reakcja alergiczna. Jeśli użądliła pszczoła, trzeba szybko usunąć żądło. Kiedy doszło tylko do zmian miejscowych, należy zastosować środki przeciwhistaminowe albo kortykosteroidowe, które są do stosowania miejscowego. Inaczej będzie w sytuacji, gdy doszło do użądlenia w okolicy twarzy albo szyi, ponieważ wtedy jest konieczne podanie wyżej wymienionych leków. Poza tym taka osoba wymaga hospitalizacji, ponieważ jest niebezpieczeństwo uduszenia się.

Leczenie reakcji ogólnoustrojowych może odbyć się ambulatoryjnie albo w warunkach szpitalnych, a zależy to od objawów chorego. W ciężkich reakcjach uogólnionych konieczne może być podanie domięśniowo adrenaliny.

Źródło filmu: lifestile.newseria.pl