Zaparcia to utrudnione i wymagające wysiłku oddawanie stolca albo są to wypróżnienia, które występują rzadziej niż raz na 3 dni. Kiedy borykamy się z zaparciem, stolec jest twardy, a podczas parcia pojawia się ból i uczucie niepełnego wypróżnienia.

Liczba oddawanych stolców oraz ich objętość zależą od wielu czynników i niekoniecznie muszą być one związane z chorobą, ale też zależą od trybu życia, sposobu odżywania się czy napięcia układu nerwowego. Rzadziej oddawany stolec może mieć silniejszą i bardziej przykrą woń, a to jest związane z tym, że doszło do bardziej zaawansowanych procesów fermentacyjno – gnilnych resztek pokarmu, które dłużej zalegały w przewodzie pokarmowym.

Co to jest zaparcie?

Zaparcie jest to przedłużone zaleganie treści jelitowej w okolicy przewodu pokarmowego, a zazwyczaj jest to w jelicie grubym. Zaparcie to mogą być również problemy z wydalaniem stolca z odbytnicy, czyli końcowego odcinka przewodu pokarmowego. W związku z tym, że stolec długo zalega w jelicie grubym, to ta treść jelitowa ulega nadmiernemu zagęszczeniu, a przez to stolec zmniejsza swoją objętość, jest twardszy i bardziej zbity. Taki zbity i twardy stolec jest oddawany raz na kilka dni i ma taką formę bobkowatą. Zazwyczaj konieczne jest zażycie jakichś środków farmakologicznych.

Rodzaje zaparć

Zaparcia możemy podzielić na:

zaparcie przypadkowe – jest to zaparcie, które pojawia się z powodu różnych sytuacji, np. nagła zmiana sposobu odżywiania się, podróż;
zaparcie krótkotrwałe – ma charakter okresowy i nawracający. Tutaj zaparcia mieszają się z etapami prawidłowego wypróżniania się. Jeśli nie udaje się zlikwidować tego typu zaparcia, to konieczne jest przebadanie przewodu pokarmowego, aby ustalić przyczynę;
zaparcie przewlekłe – określane są też jako nawykowe lub anatomiczne;
zaparcie idiopatyczne – są najczęściej spotykane, a powodują je zaburzenia funkcjonowania przewodu pokarmowego. Związany jest z nieodpowiednią dietą, małą aktywnością fizyczną albo małym nawodnieniem organizmu.

Przyczyny zaparcia

Wśród najczęstszych przyczyn zaparć wymienia się:

cukrzyca;
niedoczynność tarczycy;
schorzenia neurologiczne, np. stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, guz rdzenia kręgowego, choroby naczyniowe mózgu oraz neuropatia cukrzycowa;
wydłużenie jelita grubego z zaburzeniami w unerwieniu;
hemoroidy;
przepuklina;
rozszerzenie jelita grubego, co jest spowodowane brakiem w nim zwojów nerwowych;
przyczyny sytuacyjne, np. długotrwała podróż, brak możliwości wypróżnienia albo długotrwałe wylegiwanie w łóżku;
zwężenie światła jelita przez guz, który rozrasta się wewnątrz jelita albo uciska jelito z zewnątrz;
zaburzenia czynnościowe, np. kurcz zwieraczy albo zaparcie nawykowe;
endometrioza;
nowotwór jajnika/macicy;
czasami niektóre leki powodują również zaparcia.

Objawy towarzyszące zaparciom

Objawy, które najczęściej towarzyszą zaprciom to:

mdłości;
wzdęcia;
wydalanie twardego kału, któremu towarzyszy ból;
brak apetytu;
zawroty głowy;
odbijanie;
uczucie pełności, które jest spowodowane gazami nagromadzonymi w jelicie, a nie mogą się one wydostać na zewnątrz, bo w jelicie zalega stolec;
nocne bóle brzucha;
anemia;
krew w kale;
utrata masy ciała;
stolec z niewielkim śluzem z powodu podrażnienia błony śluzowej jelita;
uczucie rozpierania w nad- i śródbrzuszu;
gorączka jako objaw towarzyszący.

Diagnoza zaparć

Osoba, która trafia do lekarza z objawami zaparcia, najpierw musi udzielić pełnego wywiadu lekarzowi. Poza tym lekarz może zadać wiele pytań, np.: Jak często są wypróżniania?, Jak wygląda oddawany stolec?, Czy zaparcia występują okresowo, a czy może tylko co jakiś czas?, Czy poza tym zaparciom towarzyszy biegunka?, Czy przyjmuje się jakieś leki?, Czy są inne obawy poza zaparciami?

Lekarz może również zlecić badania dodatkowe, np. morfologię krwi, OB, CRP, poziom glukozy, poziom mocznika oraz TSH, poziom kreatyniny oraz badanie stolca na krew utajoną. Pomocne mogą się również okazać badania endoskopowe oraz radiologiczne, a przeważnie u osób, które przekroczyły 50. rok życia. Na przykład lekarz może zlecić kolonoskopię, gdy zaparciom towarzyszą też inne poważne objawy.

Jak leczyć zaparcia?

Podczas leczenia zaparć bardzo ważne jest postępowanie niefarmakologiczne, które polega na zmianie stylu życia oraz nawyków żywieniowych. Ważna jest pełnowartościowa dieta, ale też należy zwiększyć ilości spożywanego błonnika. Zaleca się przyjmowanie około 20 do 30 gram na dobę w kilku porcjach. Można go znaleźć w warzywach, owocach, naturalnych płatkach zbożowych, otrębach pszenn7ych i owsianych. Bardzo ważne znaczenie ma też ilość spożywanych napojów. Wody należy pić powyżej 3 litrów na dobę. Należy odstawić wysokosłodzone, gazowane napoje oraz produkty typu fast food.

W zmianie stylu życia bardzo ważne znaczenie ma regularna aktywność fizyczna, podczas której wzmacniają się mięśnie jamy brzusznej. Należy również dbać o higienę wypróżnień, czyli trzeba podejmować próby regularnego wypróżniania się , starać się załatwiać codziennie i nie wstrzymywać parcia na stolec, ale też nie trzeba odwlekać pójścia do toalety.

Jeśli to nie pomaga, można zastosować środki przeczyszczające, a zalicza się do nich:

środki pęczniejące, np. siemię lniane, otręby pszenicy, a są to łagodne środki, które mają na celu zwiększenie objętości treści jelitowej i przyspieszenie wydalania stolca;
leki osmotycznie czynne, np. mannitol, laktuloza, które zmniejszają wchłanianie wody w jelicie albo powodują zwiększenie wydzielania wody do światła jelit;
leki, które hamują wchłanianie jonów sodu oraz wody ze światła jelita, np. olej rycynowy;
środki zmiękczające kał, np. dokusat, ułatwiają one przenikanie wody oraz tłuszczów wewnątrz mas kałowych.

Każdy z tych leków należy stosować przez krótki czas, ponieważ ich długie stosowanie może doprowadzić do zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej, a to może nasilić tylko problem z zaparciami. Takie zaparcia bardzo często prowadzą do żylaków odbytu, czyli hemoroidów.