Nie należy ignorować objawu, jakimi są nudności i wymioty, ponieważ mogą one wskazywać na poważną chorobę. Przyczyny wymiotów mogą być związane, np. z działaniem układu pokarmowego, ale też mogą wskazywać na choroby OUN, a także mogą wystąpić po zastosowaniu niektórych leków. Jedną z takich chorób, w której charakterystycznym objawem są wymioty, jest bulimia. Warto sprawdzić, jakie mogą być inne przyczyny wymiotów i czy zawsze wymioty są związane z jakąś poważną chorobą?

Co to są nudności i wymioty?

Nudności najczęściej określane są jako nieprzyjemne uczucie zbliżających się wymiotów. Jednak nie przy każdych nudnościach występują wymioty, ale też nie każde wymioty poprzedzone są nudnościami.

Natomiast wymiotami określa się gwałtowne wydalanie treści żołądka przez jamę ustną. Może być ono spowodowane nagłym, odruchowym skurczem mięśni brzucha, klatki piersiowej oraz przepony. W wyniku tych skurczów dochodzi do gwałtownego zwiększenia ciśnienia śródbrzusznego, a jest ono bezpośrednią przyczyną zwracania zawartości żołądka do jamy brzusznej.

Poza tym można mówić jeszcze o odruchu wymiotnym bez wymiotów, czyli są to tzw. suche wymioty. Osoba ta odczuwa wszystkie odruchy jak przy wymiotach, ale nie dochodzi do wydalenia treści żołądkowej. Nawet pojawia się wstrzymanie oddechu i zamknięcie głośni. Jednak bardzo często jest tak, że po serii takich odruchów pojawiają się prawdziwe wymioty. Można jeszcze wymienić pojęcie zarzucania, czyli zawracania pokarmu. Polega ono na biernym przepływie małej ilości treści żołądkowej do jamy ustnej. Nie dochodzi tutaj do skurczu żadnych grup mięśniowych, ale też nie pojawiają się nudności. Takim przykładem zawracania pokarmu jest wyciekanie małej ilości mleka z ust niemowlaka, gdy jest karmione.

Takie nudności i wymioty mogą mieć charakter ostry i najczęściej są objawem mniej groźnych chorób (bardzo często przewodu pokarmowego), ale wymioty mogą być również spowodowane przez choroby, które będą zagrażały życiu. Ważne jest, aby wiedzieć, w jakich okolicznościach one się pojawiają, np. wiek chorego, zjedzony posiłek, wykonywana praca, podejmowany wysiłek, stosowane leczenie oraz czy jest możliwość bycia w ciąży.

U osób chorych na nowotwór, które leczą się farmakologicznie, wyróżnia się trzy rodzaje nudności i wymiotów:

ostre, które występują w ciągu 24 godzin od podania leku;
późne, czyli występują po 24 godzinach od podania leku;
wyprzedzające, czyli pojawiają się bezpośrednio przed podaniem leku.

Przyczyny wymiotów

U niemowląt i noworodków przyczyną wymiotów mogą być wrodzone wady przewodu pokarmowego, ale też przyczyną może być zatrucie, choroby zakaźne układu pokarmowego, zakażenia układu moczowego oraz sepsa.

Natomiast u dzieci troszkę starszych wymioty mogą być spowodowane chorobą wirusową albo bakteryjną, a przeważnie, gdy do tego pojawia się wysoka gorączka. Przy tym nie musi dojść do zajęcia przewodu pokarmowego.

W przypadku osób dorosłych przyczyną wymiotów jest zapalenie błony śluzowej żołądka, co może być spowodowane alkoholem, lekami czy zakażeniem wirusowym. Mogą również stanowić swoisty objaw zapalenia wątroby, zawału serca albo cukrzycowej kwasicy ketonowej.

Objawy towarzyszące wymiotom

Objawy przy wymiotach, które mogą wskazywać na chorobę zagrażającą życiu:

krwiste wymioty o dużej objętości - mogą wskazywać na krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego, np. wrzód żołądka, żylaki przełyku, nowotwór, choroba Mallory’ego – Weissa;
ból brzucha – gdy nasila się w trakcie gwałtownych ruchów może oznaczać rozwój zapalenia otrzewnej;
ból w prawym podżebrzu lub nadbrzuszu – wskazuje na kolkę żółciową;
ból w dołku podsercowym – może oznaczać zawał serca;
ból głowy albo zaburzenia świadomości - mogą sugerować guz mózgu, krwawienie śródczaszkowe albo chorobę infekcyjną OUN (poza tym takie objawy mogą się też pojawić w ataku bólu migrenowego z towarzyszącymi im wymiotami);
sztywność karku - może oznaczać zapalenie opon mózgowych;
ból w prawym dole biodrowym albo w śródbrzuszu – jeśli ból bezpośrednio poprzedzał wymioty, to może wskazywać ostre zapalenie wyrostka robaczkowego;
hipotensja ortostatyczna lub zaburzenia świadomości – może sugerować hipowolemię oraz zaburzenia elektrolitowe.

Objawy, które ułatwiają rozpoznanie przyczyny nudności i wymiotów to (są to objawy, które wskazują lub sugerują daną chorobę):

biegunka, ból głowy, ból mięśni, gorączka – zakażenie błony śluzowej żołądka i jelit;
kurczowe i kolkowe bóle brzucha – niedrożność jelit;
ból kolkowy w prawym podżebrzu lub nadbrzuszu – zapalenie pęcherzyka żółciowego;
ból w nadbrzuszu, który promieniuje do pleców – zapalenie trzustki;
wymioty w trakcie spożywania posiłku lub bezpośrednio po nim – choroby wrzodowe lub choroby psychosomatyczne, np. bulimia;
jeśli przy nudnościach pojawia się zgaga – choroba refluksowa przełyku;
żółtaczka, ciemno zabarwiony mocz oraz odbarwienie stolca – zapalenie wątroby albo komiczne zapalenie przewodów żółciowych;
nudności i wymioty rano, na czczo – ciąża albo zwiększone ciśnienie śródczaszkowe.

Co robić?

Przy utrzymujących się wymiotach należy zgłosić się do lekarza, aby można było:

ustalić przyczynę nudności i wymiotów – jeśli pojawiają się nagle i szybko ustępują, to wskazuje na zakażenie lub zatrucie; gdy wymioty utrzymują się ponad miesiąc, to konieczne będzie wykluczenie ciężkiej choroby organicznej, a nawet nowotworowej;
ustalić powikłania wymiotów i zacząć ich leczenie – np. odwodnienie, zasadowica nieoddechowa, hipokaliema;
podjęcie leczenia przyczynowego - np. zrobienie zabiegu chirurgicznego w przypadku choroby nowotworowej albo przy niedrożności; kiedy niestety takie leczenie jest niemożliwe, to pozostaje leczenie objawowe.

Nudności i wymioty są najczęściej spowodowane przez zatrucie pokarmowe, a w tym także alkoholowe. Takie najważniejsze powikłania to zaburzenia elektrolitowe oraz odwodnienie. Wymioty mogą też wskazywać na objawy chorób poza przewodem pokarmowym , np. choroba lokomocyjna, migrena. Jeśli wymioty są gwałtowne i utrzymują się dłużej niż 24 godziny i towarzyszą im jakieś inne objawy, to konieczne jest zgłoszenie się do lekarza.