Schizofrenia jest zaburzeniem psychicznym, które związane jest z błędnym postrzeganiem rzeczywistości, a to często może doprowadzić do psychozy. Dotyka zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Jest chorobą przewlekłą, którą można, ale też przede wszystkim trzeba leczyć. Objawia się m.in. urojeniami oraz halucynacjami. Dlatego warto poznać, jakie są jej inne objawy i jak ją leczyć.

Co to jest schizofrenia?

Schizofrenia inaczej określana jest jako psychoza schizofreniczna albo choroba Bleurera. Jest jedną z zaburzeń psychotycznych, czyli psychoz. W jej przebiegu stan pacjenta charakteryzuje się zmiennym chorobowo nie tylko postrzeganiem, ale również odbiorem, przeżywaniem i oceną rzeczywistości. Chory nie będzie potrafił krytycznie i realistycznie ocenić swojej osoby, ale też otoczenia i relacji z innymi ludźmi, a nawet może być do tego niezdolny. Wyróżnia się następujące postaci schizofrenii:

  • paranoidalna – w Polsce to właśnie ona najczęściej występuje,
  • hebefreniczna,
  • katatoniczna,
  • prosta,
  • rezydualna,
  • niezróżnicowana.

Choroba ta dotyczy przeważnie osób młodych i najczęściej zapadają na nią osoby przed 30. rokiem życia. Chociaż u mężczyzn w młodszym wieku niż u kobiet.

Początek schizofrenii może być:

  • nagły – gdzie choroba rozwija się w ciągu kilku dni;
  • szybki – choroba rozwija się w ciągu kilku tygodni;
  • stopniowy – objawy pojawiają się powoli w ciągu kilku miesięcy, a nawet lat.

Ten nagły i szybki początek choroby nie zwraca uwagi, że może dziać się coś niepokojącego. Czasami rodzina szybko szuka pomocy, a sam chory nie zawsze może wiedzieć o swojej chorobie. Natomiast w przypadku rozwoju stopniowego otoczenie zauważa zmiany w zachowaniu, a niekiedy tłumaczą je jakimiś problemami z życia osobistego. Tutaj chory zacznie wycofywać się ze swojego życia, będzie podejrzliwy, zamknięty w sobie, nieufny, ale też będzie unikał kontaktów z innymi ludźmi i przestanie wychodzić z domu. To wycofanie społeczne i rodzinne może być związane z narastającym lękiem, ale też z mniejszym zainteresowaniem światem zewnętrznym. Chory staje się obojętny.

Schizofrenia to poważna choroba, której leczenie może trwać nawet kilkanaście lat, a bardzo często do końca życia. Jej przebieg może być liniowy, czyli taki ciągły, stopniowy i postępujący powoli, ale też może być falujący, czyli epizodyczny, który jest z okresami nasilenia objawów choroby, ale też z częściowym powrotem do pełnego zdrowia.

Przyczyny schizofrenii

Przyczyny schizofrenii nie są do końca poznane, ale wyróżnia się wśród nich:

  • czynniki biologiczne i w tym genetyczne;
  • czynniki psychologiczne,
  • czynniki społeczne,
  • czynniki środowiskowe.

Ryzyko zachorowania w rodzinie jest bardzo zróżnicowane. Choroba ta rozwija się w związku z różnymi czynnikami genetycznymi, biologicznymi i psychologicznymi.

Objawy schizofrenii

Do objawów schizofrenii zalicza się:

  • objawy pozytywne,
  • objawy negatywne,
  • zaburzenia poznawcze,
  • objawy dezorganizacji psychicznej,
  • zaburzenia afektu.

Objawy pozytywne

Objawy pozytywne inaczej są określane jako objawy wytwórcze, a zalicza się do nich urojenia, omamy i tzw. pseudohalucynacje. Urojenia są zaburzeniami myślenia, które zniekształcają albo kreują rzeczywistość, a więc chory będzie widział to, co w rzeczywistości nie istnieje albo źle będzie odbierał i przeżywał rzeczywistość. Będzie bardzo wierzył w swoje przekonania i nikt nie będzie w stanie go przekonać, że jest inaczej. Wyróżnia się tutaj urojenia ksobne (które polegają na przekonaniu, że jest się obserwowanym i obmawianym), prześladowcze (chory ma poczcie, że jest podsłuchiwany, śledzony oraz wyszydzany, i uważa, że osoby, które go otaczają, chcą go skrzywdzić, a może nawet zabić), odsłonięcia (uważa, że jest pod naciskiem różnych osób lub rzeczy, a właśnie one zabierają jego myśli i dochodzi do ich ujawnienia i są słyszalne dla innych) i oddziaływania (czyli urojenia wpływu, gdzie chory jest przekonany, że jego myśli i uczucia, ale też ciało i zachowania ulegają wpływowi innych albo rzeczy).  

Halucynacje, czyli omamy to zaburzenie spostrzegania, które dotyczy zmysłu wzroku, słuchu, dotyku, smaku, węchu, a polega na odczuwaniu doznania zmysłowego, chociaż nie ma żadnego bodźca, który mógłby je wywołać. Jeśli są to halucynacje słuchu, to chory słyszy różne głosy i dźwięki proste, np. stukanie albo złożone, a są to jakieś słowa, których w rzeczywistości w ogóle nie było słychać. Taki głos może kazać choremu wykonywać różne czynności, a najtrudniej, jeżeli pacjent słyszy głosy nakazujące mu, aby popełnił samobójstwo (ryzyko samobójstwa wynosi średnio 10% i jest większe u mężczyzn w młodym wieku). Natomiast przy halucynacjach wzrokowych widzi różne osoby, rzeczy, których nie ma w rzeczywistości.

Pozostają jeszcze pseudohalucynacje, które pojawiają się wtedy, gdy chory nie słyszy jakichś głosów z zewnątrz, ale wewnątrz swojej głowy albo są to głosy, które wydobywają się z jego ciała, a do tego chory może z nimi rozmawiać.

Objawy negatywne

Objawy negatywne dotyczą wycofywania się z wykonywanych aktywności, ale też będzie się wycofywał z relacji międzyludzkich. W ostateczności dojdzie do całkowitego wycofania się społecznego i może również unikać innych osób. Do tego może pojawić się zobojętnienie uczuciowe, czyli tzw. afekt blady, ale też trudności w komunikowaniu się z otoczeniem za pomocą mimiki czy postawy ciała. Wyróżnia się jeszcze inne objawy negatywne, takie jak:

  • abulia – chory nie potrafi sam planować i podejmować działań o określonym celu;
  • awolicja – czyli brak lub ograniczenie własnej woli;
  • anhedonia – mniejsza zdolność lub całkowity jej brak do odczuwania przyjemności;
  • aspontaniczność – czyli spadek lub utrata spontaniczności nie tylko w zachowaniu, ale również w uczuciach;
  • bierność, apatia, zubożenie wypowiedzi;
  • spowolnienie ruchowe oraz mniejsze dbanie o siebie.

Te objawy negatywne mogą doprowadzić do zmiany dotychczasowych celów życiowych czy planów, dlatego tak ważne jest wczesne rozpoczęcie leczenia. Poza tym objawy pozytywne i negatywne wskazują na nadmiar, czyli objawy pozytywne lub na niedobór, czyli negatywne postrzeganie i przeżywanie rzeczywistości.

Zaburzenia poznawcze

Przy tej chorobie występują również zaburzenia koncentracji i uwagi, a także zaburzenia pamięci i inteligencji. Chory ma trudności z planowaniem swojego dnia i nie pamięta tego, co niedawno zrobił lub przeczytał.

Zaburzenia afektu

Zaburzenia afektu to inaczej zaburzenia nastroju, które są związane z zaburzeniami psychotycznymi, np. urojenia i halucynacje. Są one również powiązane z objawami negatywnymi oraz trudnościami z nich wynikającymi. Do tego może dojść smutek czy mniejsza radość z życia.

Objawy dezorganizacji psychicznej

Objawy te będą dotyczyły procesu myślenia, np. chory nie rozumie, co się wokół niego dzieje, a także zachowania chorego, np. takie, które są nieadekwatne do sytuacji.

Objawy a postać schizofrenii

Schizofrenia może mieć postać:

  • paranoidalną – będą tutaj dominowały objawy pozytywne, czyli urojenia i omamy;
  • hebefreniczną – tutaj pojawia się niedostosowanie oraz objawy dezorganizacji w zakresie myślenia, zachowania i afektu;
  • katatoniczną – czyli dominuje stan osłupienia albo pobudzenia katatonicznego;
  • prostą – nie ma tu objawów pozytywnych, a zaczyna się powoli i stopniowo zaczynają pojawiać się kolejne objawy negatywne, które mogą nawet doprowadzić do załamania linii życiowej;
  • rezydualną – pojawiają się tutaj tzw. przewlekłe objawy resztkowe, które mają małe nasilenie i przeważają tutaj objawy negatywne;
  • niezróżnicowaną – nie ma tu przewagi jednych objawów nad innymi i są zmienne.

Diagnoza schizofrenii

Objawy nie zawsze muszą wskazywać na schizofrenię, ponieważ to zawsze może dotyczyć innej choroby, np. ostrego wielopostaciowego zaburzenia psychotycznego. Postawienie diagnozy możliwe jest po pewnym czasie i ważne jest tutaj uwzględnienie przebiegu leczenia oraz obserwacji klinicznej pacjenta. Poza tym lekarz przeprowadza swoje badanie psychiatryczne chorego, gdzie brana jest pod uwagę obserwacja pacjenta oraz rozmowa z nim. Nie ma żadnych badań laboratoryjnych, które mogą potwierdzić lub wykluczyć schizofrenię.

Leczenie schizofrenii

W leczeniu schizofrenii bardzo ważne jest leczenie zaostrzeń choroby, a także zapobieganie nawrotom i zaostrzeniom choroby. Takie leczenie może obejmować:

  • leczenie farmakologiczne,
  • psychoedukację,
  • psychoterapię,
  • terapię zajęciową
  • i inne formy terapii.

Jednak taka podstawowa metoda leczenia to farmakoterapia i stosuje się tutaj leki przeciwpsychotyczne. W tej chorobie terapia przeważnie trwa całe życie. Natomiast w przypadku zaostrzeń choroby pacjent może być hospitalizowany w szpitalu psychiatrycznym.

Można wyróżnić leki przeciwpsychotyczne klasyczne, czuli typowe, które są lekami pierwszej generacji oraz atypowe, czyli leki drugiej generacji. Leki te różnią się tym, jakie powodują objawy niepożądane, czyli tzw. objawy pozapiramidowe. Do takich najczęstszych objawów niepożądanych należą:

  • akatyzja – czyli niepokój ruchowy;
  • dystonie – są to mimowolne skurcze różnych grup mięśniowych, np. mięśni twarzy;
  • parkinsonizm – pojawia się, np. sztywność różnych grup mięśniowych, drżenie, zmiana charakteru pisma, potliwość i niewyraźna mowa;
  • dyskinezy – są to mimowolne i rytmiczne ruchy, które m.in. dotyczą mięśni twarzy.

W leczeniu tej choroby bardzo ważna jest zmiana trybu życia chorego, czyli aktywność fizyczna, prawidłowy sposób odżywiania się, a także istotne znaczenie ma odpowiednia ilość snu.