Rwa kulszowa to poważna choroba, która powoduje silny ból w okolicy lędźwiowo – krzyżowej kręgosłupa. Ból ten może promieniować do nóg oraz pośladków. Bardzo często rwa kulszowa może pojawić się jako wynik dyskopatii lub przepukliny. Czasami wystarczy jeden nagły ruch, aby pojawiła się rwa kulszowa, np. pochylenie się albo szybkie zerwanie się z łóżka. Dlatego warto sprawdzić, jakie mogą być przyczyny rwy kulszowej oraz jak sobie z nią radzić.

Co to jest rwa kulszowa?

Rwa kulszowa jest to zespół chorobowy, w którym pojawia się silny ból okolicy lędźwiowo – krzyżowej kręgosłupa i promieniuje on do pośladka oraz tylnej lub tylno – bocznej powierzchni uda, łydki, a nawet stopy. Ból ten pojawia się w okolicy, która jest unerwiana przez nerw kulszowy i do tego mogą się pojawić objawy neurologiczne, np. zaburzenia czucia czy osłabienie siły mięśniowej.

Przyczyny rwy kulszowej

To właśnie nerw kulszowy jest największym nerwem w ciele człowieka, a powstaje on z połączenia czterech lub pięciu korzeni nerwowych, które wychodzą z kanału kręgowego w odcinku lędźwiowo – krzyżowym kręgosłupa. Taką najczęstszą przyczyną rwy kulszowej jest ucisk na korzenie nerwowe we kanale kręgowym. Ten ucisk może być spowodowany przez fragment krążka międzykręgowego i wtedy dochodzi do powstawania bólu korzeniowego, który potocznie nazywany jest zapaleniem korzonków. Ból ten może powstać również z innych przyczyn, np.:

zwężenie kanału kręgowego - do czego dochodzi w wyniku procesu zwyrodnieniowego albo w wyniku kręgozmyku;
zespół mięśnia gruszkowatego – powstaje on, gdy ucisk na nerw pojawia się w wyniku wzmożonego napięcia mięśnia gruszkowatego pośladka;
ucisk korzeni przez guzy nowotworowe albo przez zmiany ropne w kanale kręgowym.

Można jeszcze mówić o rwie udowej i wtedy ból promieniuje od pachwiny do przedniej powierzchni uda i bardzo często może sięgać, aż do kolana. Ta rwa powstaje w wyniku ucisku na korzenie nerwowe, które tworzą nerw udowy.

Natomiast taką najczęstszą przyczyną rwy kulszowej jest ucisk na korzenie nerwowe poprzez zwyrodniały krążek międzykręgowy. Krążki te kształtem przypominają dyski. Taki proces zwyrodnieniowy tych krążków rozpoczyna się już w okresie dojrzewania i postępuje wraz z wiekiem i określane jest to jako dyskopatia, a jeżeli odnosi się to do całego kręgosłupa, to jest to określane jako choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa.

Objawy rwy kulszowej

Takie charakterystyczne objawy rwy kulszowej to:

ból w okolicy lędźwiowo – krzyżowej kręgosłupa – na początku ból ten będzie pojawiał się tylko po wysiłku albo w pracy, gdzie ciągle pracuje się z tułowiem pochylonym do przodu;
do tego dochodzą okresowe ostre napady bólu kręgosłupa wraz z przykurczami mięśni tylnej części uda;
ból będzie promieniował do pośladka, łydki oraz stopy, co z kolei będzie utrudniało chodzenie;
przyczyną pierwszego napadu silnego bólu może być, np. dźwignięcie jakiegoś ciężaru, duży wysiłek fizyczny albo nagły i silny skręt kręgosłupa.

Objawy rwy kulszowej będą rozwijały się powoli, jeżeli będzie ona spowodowana przez neuropatię zakaźną albo cukrzycową. Wtedy ból będzie narastał stopniowo razem z postępem zwyrodnienia nerwu. Później mogą pojawić się parestezje, drętwienie nóg, mrowienie nóg albo zaburzenia czucia, które będą również dotyczyły stopy.

Może również dojść do pojawienia się rwy porażennej, a jest to rwa, która przebiega z niedowładem mięśni, które są właśnie zaopatrywane przez nerw kulszowy. Tutaj chory będzie miał trudności z wyprostowaniem stopy i palucha, może się potykać, a podczas chodzenia jego stopa będzie opadała. Poza tym może pojawić się przykurcz mięśni przykręgosłupowych wraz ze skrzywieniem kręgosłupa. Może dojść również do zaburzeń funkcji zwieraczy, czyli nietrzymanie moczu oraz stolca, co będzie związane z zajęciem dolnych segmentów krzyżowych.

Innym objawem jest tzw. portfel gruszkowaty. Większość osób ma tak, że ich nerw kulszowy biegnie pod mięśniem gruszkowatym. Jednak są również takie sytuacje, że ten nerw przebija mięsień gruszkowaty i następnie biegnie w środku niego. Wtedy, gdy dochodzi do skurczów mięśnia, powstaje ucisk nerwu kulszowego przez włókna mięśniowe.

Diagnoza rwy kulszowej

Lekarz zanim będzie mógł postawić właściwą diagnozę, przeprowadzi z pacjentem wywiad, podczas którego musi się dowiedzieć na temat wystąpienia, lokalizacji oraz nasilenia objawów rwy kulszowej, a także ważne są wyniki badania lekarskiego. Podczas badania lekarz może zapytać o:

czas i okoliczności pojawienia się objawów;
nasilenie bólu;
czynniki nasilające ból, np. określone pozycje, wysiłek, ruch;
czynniki zmniejszające ból;
czas trwania dolegliwości;
dokładne umiejscowienie bólu, np. ból krzyża, bóle korzeniowe, bóle udzielone;
inne objawy towarzyszące bólowi, np. gorączka z dreszczami, zaburzenia oddawania moczu i stolca, zaburzenia czucia na nogach oraz w okolicy krocza, a także zaburzenia funkcji seksualnych;
stosowane leki;
inne choroby.

Do tego lekarz może zlecić wykonanie badań obrazowych przy rwie kulszowej, która jest z podejrzeniem zmiany nowotworowej albo zmiany zapalnej w obrębie kręgosłupa i gdy bólowi towarzyszą zaburzenia neurologiczne, czyli niedowład, zaburzenia odruchów, znaczne zaburzenia czucia oraz zatrzymanie oddawania moczu. Badania, które lekarz może zlecić przy rwie kulszowej to:

badanie rentgenowskie – gdzie mogą być widoczne zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa,
tomografia komputerowa – pozawala dokładnie ocenić układ kostny,
rezonans magnetyczny – wykonuje się go przy podejrzeniu nowotworu uciskającego albo naciekającego nerw kulszowy.

Leczenie rwy kulszowej

W przypadku pojawienia się ostrego bólu w rwie kulszowej ważne jest leczenie zachowawcze, które polega na czasowym odciążeniu kręgosłupa, ale takie unieruchomienie w łóżku nie powinno trwać dłużej niż 4 – 5 dni. Poza tym konieczne jest przyjmowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, a czasami konieczne może być podanie leków rozluźniających mięśnie.

Duże znaczenie ma odpowiednia fizykoterapia i rehabilitacja, ponieważ im wcześniej wprowadzi się odpowiednie ćwiczenia, to jest mniejsze ryzyko przejścia ostrego bólu w przewlekły zespół bólowy kręgosłupa. Zabiegi fizykoterapeutyczne, np. ultradźwięki czy krioterapia powinny być uzupełnieniem, co ma ułatwić właściwą rehabilitację. Program ćwiczeń dobierany jest indywidualnie do każdego pacjenta.

W niewielu przypadkach konieczne jest leczenie operacyjne, a wskazania do zabiegu to:

niedowłady w obrębie kończyny dolnej, które towarzyszą ostrej rwie kulszowej;
rwa kulszowa z zatrzymaniem moczu;
rwa kulszowa z zaburzeniami czucia na kończynach lub w okolicy krocza.

Leczenie może być również wskazane, gdy nie można opanować silnego bólu lekami przeciwbólowymi albo w przypadku przewlekłego bólu kręgosłupa z rwą kulszową.

Kiedy jest ostry napad rwy kulszowej lub lumbago, to trzeba leżeć na twardym i płaskim podłożu z kończynami zgiętymi w stawach biodrowych i kolanowych pod kątem prostym. Z leków można zastosować niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. diklofenak, a podaje się je doustnie lub domięśniowo, a także można zażyć leki zmniejszające napięcie mięśni, np. baklofen. Niestety te niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą prowadzić do powikłań ze strony przewodu pokarmowego, np. krwawienie do górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Jak nie dopuścić do nawrotu rwy kulszowej?

Aby nie dopuścić do nawrotu rwy kulszowej, należy:

unikać gwałtownych ruchów, obrotów czy skłonów;
jeśli chce się coś podnieść z podłogi, to lepie kucnąć zamiast pochylać się z wyprostowanymi nogami, a przedmiot, który się przenosi trzeba trzymać blisko siebie w obu rękach;
zamiast torby na jedno ramię, lepiej nosić plecak, ale można również zakupy rozłożyć do dwóch siatek, aby po równo były obciążone obie części ciała;
jeśli długo się stoi, to lepiej przenosić ciężar z nogi na nogę;
ważne jest systematyczne wykonywanie ćwiczeń, które zostały zlecone przez rehabilitanta, a mają na celu wzmacniać mięśnie kręgosłupa oraz brzucha;
warto również pływać, a przeważnie stylem grzbietowym, ponieważ wzmacnia to mięśnie kręgosłupa oraz rąk i nóg.