W objawie Raynauda charakterystyczne jest to, że dochodzi do marznięcia nosa i małżowin usznych, a także do drętwienia palców u rąk i stóp. Powstaje nadmierny skurcz naczyń krwionośnych, co może być wywołane stresem albo obniżoną temperaturą otoczenia. Mówi się jeszcze o chorobie i zespole Raynauda.

Co to jest objaw Raynauda?

W przypadku objawu Raynauda dochodzi do napadowego niedokrwienia, a później do reaktywnego przekrwienia w obrębie palców u rąk i stóp. Bardzo często występuje jako reakcja na stres czy silne emocje, ale też może pojawić się po narażeniu na zimno oraz późniejsze ogrzanie.

Można wyróżnić dwie postaci objawu Raynauda:

  • postać idiopatyczną – ma ona nieznaną przyczynę, a inaczej nazywana jest chorobą Raynauda;
  • postać wtórną – znana jest przyczyna tej postaci i związana jest z różnymi stanami chorobowymi albo innymi przyczynami skurczu naczyń, co inaczej nazywane jest zespołem Raynauda.

Osoby, które mają objaw Raynauda mogą zaobserwować u siebie charakterystyczne zmiany zabarwienia, dotyczące placów rąk lub stóp. Te zmiany mogą dotyczyć tylko jednego albo większej liczby palców. Tak więc najpierw pojawia się:

  1. blednięcie – jest to spowodowane skurczem tętniczek w obrębie palców i dotyczy to fazy niedokrwiennej;
  2. sinica – podczas niedokrwienia rozszerzają się włośniczki i żyły, a skutkiem tego jest zaleganie odtlenowanej krwi w tych naczyniach;
  3. czerwone zabarwienie, czyli przekrwienie – najczęściej pojawia się podczas ogrzewania , czego wynikiem jest ustąpienie skurcz tętnic palców praz gwałtownego wzrostu przepływu krwi poprzez rozszerzone tętniczki i naczynia włosowate.

W tej pierwszej fazie, czyli przy blednięciu, ale też w sinicy towarzyszy uczucie zimna, drętwienie albo uczucie mrowienia w obrębie palców. Natomiast w fazie przekrwienia towarzyszy uczucie ocieplenia oraz pulsujący ból. Jednak nie u wszystkich osób z objawem Raynauda pojawiają się te wszystkie trzy fazy, ponieważ czasami może wystąpić sama sinica albo zblednięcie i sinica.

Przyczyny objawu Ranauda

Dzisiaj mówi się o pierwotnej i wtórnej postaci Raynauda . Postać wtórna występuje wtedy, gdy jest wywołana obecnością innej choroby. Natomiast postać pierwotna jest wtedy, gdy u pacjenta nie stwierdzono innych chorób. Choroby, w przebiegu których może występować objaw Raynauda, to:

  • choroby autoimmunologiczne,
  • choroby hematologiczne,
  • choroby tarczycy,
  • choroby kręgosłupa szyjnego,
  • zatrucia substancjami chemicznymi,
  • zatrucia lekami.

Trochę o chorobie Raynauda

O tej chorobie można mówić wtedy, gdy zostały wykluczone wszystkie wtórne przyczyny objawy Raynauda. Ważne jest to, że ponad połowa osób z objawem Raynauda ma również chorobę Raynauda. Częściej występuje ona u kobiet niż u mężczyzn i dotyczy częściej osób pomiędzy 20. a 40. rokiem życia.

W tej chorobie częściej dochodzi do zajęcia palców rąk niż stóp. Częściowo od okresu choroby zależy przebieg kliniczny, ponieważ początkowe napady mogą dotyczyć tylko jednego lub dwóch opuszków palców, ale później występujące epizody mogą dotyczyć całego palca, a nawet wszystkich palców. Bardzo rzadko dochodzi do zajęcia małżowiny usznej u końca nosa. Osoby z chorobą Raynauda wydają się mieć łagodniejsze postacie objawu Raynauda.

Trochę o zespole Raynauda

Jest wiele chorób, które mogą być bezpośrednią przyczyną wystąpienia objawy Raynauda i wtedy jest mowa o zespole Raynauda. Zespół Raynauda może wystąpić przy:

  • twardzinie układowej, czyli sklerodermii – tutaj do powstania objawu Raynauda przyczyniają się zmiany w naczyniach palców. W związku z tym może dojść do powstania niedokrwiennych owrzodzeń opuszek palców, co może doprowadzić do zmian zgorzelinowych, a nawet do samoamputacji palców;
  • toczniu rumieniowatym układowym (SLE) – w niektórych przypadkach utrzymujące się niedokrwienie może doprowadzić do owrzodzeń oraz zmian zgorzelinowych;
  • zapaleniu skórno – mięśniowym i zapaleniu wielomięśniowym – zespół Raynauda jest u około 30% chorych;
  • reumatoidalnym zapaleniu stawów – tutaj zespół Raynauda może być związany z proliferacją komórek błony wewnętrznej naczyń, a dochodzi do niej w tętnicach palców;
  • miażdżycy zarostowej kończyn – jest to częsta przyczyna zespołu Ranauda u mężczyzn powyżej 50. roku życia;
  • zakrzepowo – zarostowym zapaleniu  naczyń  - tutaj blednięcie, które jest wywołane zimnem może być tylko ograniczone do jednego lub dwóch placów;
  • zespole górnego otworu klatki piersiowej – zespół Raynauda może być związany ze zmniejszonym ciśnieniem wewnątrznaczyniowym, ze stymulacją włókien współczulnych w splocie ramiennym albo w wyniku jednego i drugiego;
  • zaburzeniach w składzie krwi – zespół Raynauda może powstać jako skutek, wywołany zimnem, wytrącania się białek osocza krwi, nadmiernej lepkości krwi oraz agregacji krwinek czerwonych i płytek krwi. Pojawia się to u chorych, którzy mają zespół zimnych aglutynin, krioglobulinemię, kriofibrynogenemię, makroglobulinemię Waldenströma oraz inne zaburzenia mieloproliferacyjne;
  • narażeniu na wibracje – zespół Raynauda występuje u osób, które narażone są w swojej pracy na używanie narzędzi, takich jak, np. młot pneumatyczny;
  • przy stosowaniu niektórych leków – np. preparaty ergotaminy, metysergid, antagoniści receptorów β-adrenergicznych oraz chemioterapeutyki takie jak bleomycyna, winblastyna i cisplatyna.

Leczenie objawu Raynauda

W przypadku osób chorych z zespołem Raynauda napady występują rzadko i są łagodne. Chory powinna nosić ciepłe ubrania, ale też unikać niepotrzebnego narażenia na zimno. Tutaj przeciwwskazane jest też palenie papierosów. Natomiast leczenie farmakologiczne stosuje się w przypadku ciężkich postaci choroby.

Można zastosować tutaj:

  • blokery kanałó wapiennych – przeważnie nifedypina, isradypina, felodypina i amlodypina, które mają na celu zmniejszyć objawy tego zespołu;
  • antagoniści postsynaptycznych receptorów α1-adrenergicznych – skuteczna może być prazosyna , doksazosyna oraz terazosyna;
  • inne leki sympatykolityczne, takie jak: metyldopa, guanetydyna oraz pentoksybenzamina.

Jeśli nie działa leczenie farmakologiczne, to można zastosować sympatektomię palców, a jest to zabieg, który niszczy nerwy współczulnego układu nerwowego zaopatrujące naczynia krwionośne.