Narkolepsja to choroba, która objawia się nagłym zasypianiem w ciągu dnia. Jest to choroba neuropsychiatryczna, ale jej przyczyny nie zostały jeszcze do końca poznane. Osoby z narkolepsją mogą zasnąć dosłownie w każdej chwili, np. podczas rozmowy z szefem czy podczas robienia zakupów w galerii handlowej. Pierwsze objawy tej choroby można zauważyć u nastolatków oraz u osób młodych dorosłych.

Co to jest narkolepsja?

Narkolepsja to choroba, która ma podłoże neurologiczne, a charakteryzuje się, np.:

  • nadmierną sennością w ciągu dnia,
  • napadami snu,
  • katapleksją,
  • porażeniem przydennym,
  • omamami.

Niestety narkolepsja to podstępna choroba, ponieważ nigdy nie wiadomo, kiedy może dojść do kolejnego ataku senności. Chory może zasnąć praktycznie w każdym miejscu, np. w szkole, w pracy, w domu, a nawet podczas prowadzenia samochodu.

Dowiedziono, że rozwój tej choroby może być związany z nieprawidłowością jednego genu, który znajduje się w chromosomie 6. Mówi się też o rodzinnym występowaniu tej choroby, ale też uważana jest za chorobę mózgu, ponieważ w tym schorzeniu dochodzi również do zaburzeń pracy układu nerwowego. Poza tym niektórzy uważają, że choroba rozwija się w wyniku braku komórek, które wytwarzają hipokrytynę, a jest ona zaliczana do neuropeptydów.

narkolepsja, zaburzenia snu

W życiu człowieka bardzo ważny jest sen, ponieważ wtedy wypoczywa się, a organizm regeneruje się. Podczas snu naprawiane są uszkodzone komórki, utrwala się pamięć, ale też wydzielają się niektóre hormony, np. hormon wzrostu. Poza tym sen relaksuje, a średnia ilość snu wynosi od 7 do 9 godzin na dobę. Są pewne cykle snu, ponieważ rozpoczyna się od snu lekkiego i płytkiego, poprzez sen średnio głęboki i głęboki, aż do bardzo mocnego snu.

W pierwszej połowie nocy dominuje faza snu głębokiego, która jest bardzo ważna dla zdrowia człowieka i jest to tzw. faza NREM, a jest to sen o wolnych ruchach gałek ocznych. Natomiast w drugiej połowie nocy jest faza snu płytkiego, czyli tzw. faza REM, a jest to sen o szybkich ruchach gałek ocznych. Jeśli obudzi się lub wystarczy kogoś w tej fazie snu, to będzie on niewyspany. W narkolepsji zaburzona zostaje faza snu REM i NREM i tutaj zaśnięcie nie ma takiej roli jak ten prawdziwy sen. Tutaj faza REM pojawia się przez fazą NREM. Może również pojawić się narkolepsja, gdzie jest brak fazy REM. W nocy osoby z narkolepsją mają niewystarczający sen głęboki, a to sprawia, że organizm chce to nadrobić w ciągu dnia.

Objawy narkolepsji

Do ataku narkoleptycznego może dojść w każdej chwili i nie można mu przeciwdziałać. Taki atak dopada daną osobę niespodziewanie. Jest to problem, ponieważ to nie jest zwykła regeneracyjna drzemka, ponieważ przy takim ataku chory nie może się w ogóle poruszać, do tego ma koszmary senne i porażenie mięśni, co sprawia, że nie może na nic zareagować, chociaż wszystko widzi, czuje i słyszy. Taki atak może trwać od kilku minut do pół godziny, a może się powtarzać kilka razy w ciągu dnia, co jakieś dwie lub trzy godziny. Najczęściej do jego pojawienia się dochodzi w wyniku silnych emocji, takich jak: radość, gniew, smutek, zaskoczenie, lęk, jak i strach.

Najważniejsza cecha narkolepsji to nadmierna senność w ciągu dnia i dzieje się tak nawet po zakończonej nocy. Osoba z tą chorobą czuje się przez cały dzień zmęczona i w związku z tym może zasnąć o każdej porze i w każdym miejscu. Cztery najważniejsze objawy narkolepsji, które są określane jako „tetrad narkolepsji”, to:

  1. katapleksja;
  2. paraliż senny;
  3. halucynacje hipnagogiczne, które pojawiają się przy zasypianiu oraz halucynacje hypnopompiczne, które pojawiają się przy budzeniu się;
  4. automatyczne działanie.

Katapleksja

Katapleksja to inaczej utrata napięcia mięśniowego. Polega na tym, że wiotczeją nagle wszystkie mięśnie ciała, a to sprawia, że człowiek nie może się w ogóle poruszyć i wykonywać jakiekolwiek ruchy. Osoba z takim atakiem będzie miała zamknięte oczy, ale będzie przytomna i świadoma tego, co się dookoła dzieje. Bardzo często taki atak przypomina epilepsję, czyli napady padaczkowe albo omdlenie i utratę przytomności. Przeważnie podczas takiego upadku osoba chora zachowuje świadomość.

Paraliż senny

Paraliż senny albo paraliż przysenny lub porażenie przysenne określane jest jako tymczasowa niezdolność do mówienia albo poruszania się podczas budzenia się. Wtedy chory nie może poruszyć żadną częścią ciała, a taki stan może trwać od kilku sekund do kilku minut. Bardzo często chory jest wtedy przerażony, ale nie jest w stanie krzyknąć ani poruszyć ręką. Potem wraz z upływem czasu chory zaczyna wykonywać powolne ruchy, a całe ciało zaczyna reagować.

Paraliż przysenny może pojawić się:

  • w trakcie zasypiania,
  • bardzo gwałtownego wybudzenia się ze snu,
  • w trakcie fazy snów REM.

Naukowcy twierdzą, że przyczyną takiego paraliżu może być stres, przemęczenie, duże ilości kawy, traumatyczne przeżycia z dzieciństwa, duże ilości alkoholu czy zażywanie niektórych leków.

Najważniejsze cechy paraliżu sennego to:

  • sparaliżowane mięśnie;
  • nie ma możliwości otworzenia oczu;
  • gałki oczne przewracają się w różnych kierunkach;
  • powstaje uczucie duszności;
  • pojawiają się halucynacje słuchowe, np. pisk, szept, kul;
  • pojawiają się halucynacje kinestetyczne, np. wrażenie czyjejś obecności albo uczucie, ze ktoś dotyka.

Następnego dnia po takim paraliżu sennym pozostają efekty uboczne, takie jak: stany lękowe, silne problemy z koncentracją, bezsenność, przemęczenie. Niestety nie ma żadnego leku ani terapii, która pozwoliłaby wyleczyć się z paraliżu sennego.

Omamy senne

Takie omamy senne nazywane są także omamami hipnagogicznymi, a tak naprawdę są to doznania, które przypominają marzenia senne, a pojawiają się one podczas przejścia ze stanu czuwania w sen. Pojawiają się one podczas zasypiania albo budzenia się. Ich cechą charakterystyczną jest to, że wszystko widać bardzo wyraźnie i jest to rzeczywiste.

Zachowania samoczynne

Podczas takich zachowań samoczynnych człowiek wygląda jakby zachowywała się o funkcjonował normalnie, np. poruszanie się, rozmawianie, odkładanie rzeczy, ale wszystko to dzieje się w czasie epizodu snu. Niestety po przebudzeniu się taka osoba nie będzie w ogóle pamiętała, że taka sytuacja miała miejsce.

Leczenie narkolepsji

Niestety narkolepsja jest chorobą, której nie można całkowicie wyleczyć, ale można złagodzić jej objawy poprzez zażywanie różnych leków, np. przeciwdepresyjnych czy poprawiających pracę mózgu. 

Ważne znaczenie dla poprawienia jakości snu ma:

  • uregulowanie zwyczajów związanych ze snem, czyli kładzenie się i wstawanie o stałych porach;
  • unikanie przed snem picia alkoholu oraz napojów z kofeiną, czyli kawa, mocna herbata;
  • unikanie napojów pobudzających;
  • można stosować drzemki, które trwają do 15 – 20 minut.