Nadczynność tarczycy jest chorobą, w której dochodzi do nadmiernego wydzielania hormonów tarczycy. Ma ona kłopotliwe objawy, ale też może dać niebezpieczne powikłania. Są różne jej przyczyny powstawania. Może mieć postać jawną, czyli dawać charakterystyczne objawy albo postać utajoną, gdzie ten nadmiar hormonów jest niewielki, a więc nie spowoduje to rozwinięcia się postaci klinicznej choroby.

Nadczynność tarczycy inaczej nazywana jest hipertyreozą, a pojawia się, kiedy tarczyca wydziela zbyt dużą ilość hormonów, jakimi są:

  • tyroksyny (T4),
  • trijodotyroniny (T3),
  • kalcytoniny.

Jeśli w organizmie będzie zbyt duża ilość hormonów tarczycy, to dojdzie do rozwoju tyreotoksykozy.

Hormony tarczycy w organizmie człowieka regulują wiele procesów i funkcji. Mają wpływ na wiele tkanek, a miedzy innymi mają ważną rolę w procesach metabolizmu, ale też w procesie rozwoju płodu.

Przyczyny nadczynności tarczycy

Przyczyny nadczynności zależą od wieku, zaopatrzenia w jod, ale też od predyspozycji genetycznych. Wśród przyczyn wyróżnia się:

  • chorobę Gravesa – Basedowa – jest to choroba autoimmunologiczna, czyli taka, gdzie układ odpornościowy osoby chorej atakuje własne tkanki;
  • wole guzkowe toksyczne albo wole rozlane toksyczne;
  • silny uraz psychiczny, np. lęk, zmartwienie;
  • zaburzenia hormonalne okresu przekwitania;
  • ostra lub przewlekła choroba zakaźna;
  • choroby zapalne tarczycy (i tu wyróżnia się przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, czyli początkowa faza choroby Hashimoto oraz podostre zapalenie tarczycy, czyli początkowa faza choroby de Quervain);
  • guzy trofoblastu;
  • spożywanie nadmiernej ilości jodu, np. w postaci suplementów;
  • nadmierna dawka hormonów tarczycy;
  • guzy przysadki mózgowej, które wydzielają TSH.

Objawy tarczycy

Nadczynność tarczycy w postaci jawnej daje wiele objawów. Jednak zanim podejmie się leczenie, konieczne jest przeprowadzenie wielu badań, aby można było potwierdzić chorobę lub wykluczyć, a także zdiagnozować przyczynę choroby i jej formę. Natomiast postać utajoną można rozpoznać na podstawie zwiększonego poziomu T3 lub T4 ponad górną granicę normy. Bardzo często również występuje obniżony poziom TSH, ale w niektórych przypadkach jego poziom może być podwyższony.

Jednym z objawów tarczycy jest nadwrażliwość na ciepło oraz nadmierna potliwość. Takim charakterystycznym objawem są tutaj wilgotne dłonie, a jest to związane z tym, że ma się przyspieszoną przemianę materii, ponieważ organizm produkuje więcej ciepła, a następnie trzeba je odprowadzić, więc poci się. Poza tym osoba chora będzie źle znosiła upały, a zimą nie będzie w ogóle marzła, więc może się ubierać nieodpowiednio. Do tego cały czas będzie miała wzmożone pragnienie.

Kolejnym objawem jest wzmożona nerwowość oraz drażliwość. Osoba chora będzie odczuwała niepokój, lęk i często będzie wpadała w płacz. Nawet może pojawić się depresja oraz objawy psychotyczne, które są podobne do objawów schizofrenni albo choroby afektywnej dwubiegunowej. Takiej osobie jest się trudno skoncentrować i skupić. Do tego dochodzi drżenie palców, które może być bardzo duże, a choremu trudno będzie zapiąć guzik, zasunąć suwak albo utrzymać długopis w ręce.

Następny poważny objaw to bardzo szybkie bicie serca., które w niektórych przypadkach może być niebezpieczne, ponieważ może przeobrazić się w migotanie przedsionków, a to z kolei może doprowadzić do niewydolności serca. Kolejny problem to duszność i to nawet przy niewielkim wysiłku. Osłabione są mięśnie nóg, a to sprawia, że takiej osobie trudno jest wstać z krzesła albo wejść po schodach.

Poza tym nogi mogą spuchnąć, a na podudziu i stopach mogą pojawić się czerwone i swędzące plamy. Pogarsza się również stan włosów i paznokci. Włosy są cienkie, rzadkie, a paznokcie łamliwe o nierównej powierzchni. U kobiet będą występowały nieregularne miesiączki, które mogą być skąpe lub całkiem zanikną. Dochodzą do tego także zaburzenia trawienne, czyli biegunki oraz zaparcia, które występują częściej. Będzie się pojawiał problem z oczami, gdyż przy wietrze i ostrym świetle z oczu będą płynęły zły, a oczy do tego mogą piec i boleć. Obraz stanie się zamazany albo podwójny.

Diagnoza nadczynności tarczycy

Diagnozę nadczynności tarczycy ustala się na podstawie obrazu klinicznego, a także na podstawie badań laboratoryjnych. Tutaj ważne jest określenie stężenia hormonów we krwi, czyli tych wydzielanych przez tarczycę T3 i T4 oraz TSH. Kiedy zostanie zdiagnozowana nadczynność tarczycy, lekarz może zlecić dalsze badania, aby ustalić jej przyczynę, a dzięki temu dobrać odpowiednie badania. Te badania to:

  • USG tarczycy, które pozwala sprawdzić zmiany na tarczycy;
  • badanie przeciwciał przeciwtarczycowych we krwi, a przeważnie są to przeciwciała przeciw receptorowi TSH, czyli anty-TSHR;
  • biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BACC) tarczycy;
  • w niektórych przypadkach scyntygrafię tarczycy.

Leczenie nadczynności tarczycy i dieta

Leczenie nadczynności tarczycy zależy od kilku czynników, czyli przyczyny, wieku, nasilenia oraz innych chorób, dlatego każdy lekarz dobiera indywidualnie terapię. W leczeniu stosuje się leki przeciwtarczycowe, czyli tyreostatyki, a zalicza się do nich tiamazol oraz propylotiouracyl. Ich działanie ma na celu zahamować produkcję hormonów tarczycy, a skutki ich działania są widoczne po 2 – 4 tygodniach od rozpoczęcia kuracji.

Poza tym konieczne jest doustne leczenie jodem promieniotwórczym. Działanie tego jodu ma na celu spowolnić i zniszczyć komórki tarczycy, które będą wychwytywały jod z  surowicy. Aby taka terapia była skuteczna, to konieczne jest leczenie przez kilka miesięcy. Nie wolno kobietom w ciąży stosować jodu promieniotwórczego, ponieważ mogłoby to zagrozić dziecku. Nie mogą go również stosować kobiety karmiące piersią.

Możliwa jest również operacja, czyli strumektomia oraz tyreoidektomia, gdy podejrzewa się raka tarczycy. Operację można również wykonać u tych chorych, gdzie guzek uciska tarczycę.

Nadczynność tarczycy objawia się przyspieszoną przemianą materii, przez co można chudnąć. Dlatego warto zmienić swoje nawyki żywieniowe. Lepiej zrezygnować z produktów, które obciążają przewód pokarmowy, np. kapusta, kasze gruboziarniste, brukselka, groch, migdały, orzechy i soja. Należy także zrezygnować z ostrych przypraw, takich jak pieprz, papryka oraz chili. Te przyprawy można zastąpić nieco łagodniejszymi, czyli pietruszką i lubczykiem.

W tej chorobie wzrasta zapotrzebowanie na witaminy i minerały, a przeważnie na A, B1 oraz C. Jednak nie powinno się jeść zbyt wiele surowych owoców i warzyw w diecie, ponieważ mają one dużo błonnika. Właśnie ten błonnik zmniejsza możliwość przyswajania składników energetycznych z jedzenia. Najlepiej również zwiększyć wartość przyjmowanego białka, gdyż około 2/3 przyjmowanego białka powinna być pochodzenia odzwierzęcego (np. mleko, jogurt, jajka, chude mięso). Dużą ilość białka zawierają także ryby, np. dorsz. Należy ograniczyć ilość spożywanego tłuszczu zwierzęcego, np. smalec lub boczek, gdyż lepiej wybierać ten pochodzenia roślinnego.

Dieta powinna być lekkostrawna, a więc bez tłuszczów i smażonych potraw. Lepiej gotować na parze albo dusić. Oczywiście trzeba również odrzucić słodycze i słone paluszki, czyli produkty, które dostarczają puste kalorii. Powinno się także ograniczyć picie kawy i herbaty, ponieważ zawiera ona kofeinę, która sprawia, że po jej wypiciu zwiększa się liczba skurczów serca, ale też pobudza układ nerwowy.

Nadczynność tarczycy u kobiet w ciąży

Nadczynność tarczycy bardzo często występuje u młodych kobiet, a więc także u mam. Jeśli u kobiety w ciąży pojawi się nadczynność tarczycy i będzie ona nieleczona, to może to doprowadzić nawet do poronienia, przedwczesnego porodu albo do przełomu tarczycowego  u matki w czasie porodu lub cięcia cesarskiego. Jednak zdiagnozowanie nadczynności w ciąży jest bardziej utrudnione, ponieważ pojawiają się podobne objawy do objawów ciąży. Jeśli kobieta ma nadczynność tarczycy i zajdzie w ciążę, to powinna o tym poinformować swojego lekarza, który będzie mógł zmienić leczenie.

Przełom tarczycowy

Bardzo groźnym powikłaniem nieleczonej nadczynności jest przełom tarczycowy. Można powiedzieć, że jest to załamanie równowagi organizmu, w którym nagle dochodzi do zwiększenia ilości hormonów tarczycowych. Objawy takiego przełomu, poza ogólnymi objawami nadczynności, to odwodnienie, wysoka gorączka, silne pobudzenie. Jeśli jest już zaawansowana forma, to pojawia się apatia, śpiączka, tachykardia oraz objawy niewydolności krążenia.

Przełom ten pojawia się w sytuacji, gdy organizm jest narażony na duży wysiłek albo podczas osłabienia, np. po przebytej operacji. W celu leczenia podaje się wysokie dawki leków przeciwtarczycowych i glukozy. Ważne jest również, aby obniżyć temperaturę ciała, ale też zapobiec odwodnieniu czy powikłaniom, które mogą się pojawić przy niewydolności serca. Tutaj istotne jest również leczenie choroby, która spowodowała powstanie przełomu tarczycowego, jeżeli taka wystąpiła. Rokowania w tej chorobie są średnie, gdyż nawet połowa osób z przełomem umiera. Dlatego tak ważna jest diagnoza i terapia nadczynności tarczycy.