Jaskra to choroba oczu, która nieleczona może doprowadzić do uszkodzenia oraz zaniku nerwu wzrokowego, a wszystko to może zakończyć się nieodwracalną ślepotą. Jest chorobą nerwu wzrokowego, a bez odpowiedniego leczenia może dojść do pogłębiającej się utraty wzroku. Dlatego tak ważne jest dbanie o swój wzrok i regularne wykonywanie badań oczu, a szczególnie, gdy znajduje się w grupie ryzyka.

Jakie są rodzaje jaskry?

Wyróżnia się następujące rodzaje jaskry:

jaskra pierwotna lub wtórna otwartego kąta,
jaskra pierwotna lub wtórna zamkniętego kąta.

Wybór odpowiedniej metody leczenia uzależniony jest od rodzaju jaskry, z którą ma się do czynienia. Niestety nie zostały jeszcze do końca poznane wszystkie przyczyny różnych postaci jaskry. Można mówić o jaskrze wrodzonej, dziecięcej, młodzieńczej, jaskrze ludzi dorosłych czy jaskrze wtórnej, które pojawiają się w przebiegu innych chorób oczu. Przeważnie w tych postaciach jaskry jest podwyższone ciśnienie w oku, a rozpoczynają się powstawaniem ubytków w polu widzenia, a mogą się zakończyć na zaniku nerwu wzrokowego, co w konsekwencji doprowadza do ślepoty.

W związku z budową przedniego odcinka oka, czyli kąta przesączenia, jaskrę można podzielić na:

jaskrę z otwartym kątem przesączenia,
jaskrę z zamykającym się kątem przesączenia.

Czynniki ryzyka

Przy jaskrze z otwartym kątem przesączenia wyróżnia się następujące czynniki:

dziedziczność,
stres,
podwyższony poziom ciśnienia w oku,
cienkie rogówki,
krótkowzroczność,
wiek powyżej 35. roku życia,
zaburzenia gospodarki tłuszczowej – hipercholesterolemia i hiperlipidemia,
niskie ciśnienie ogólne krwi albo zbyt intensywnie leczone nadciśnienie krwi,
objawy naczyniowo – skurczowe – zimne stopy i dłonie.

Natomiast przy jaskrze z zamkniętym kątem przesączenia wyróżnia się następujące czynniki ryzyka:

dziedziczność,
cukrzyca,
budowa oka,
rasa,
nadwzroczność,
zaburzenia gospodarki tłuszczowej – hipercholesterolemia i hiperlipidemia.

Objawy jaskry

Objawy jaskry z szerokim kątem przesączenia. W tej postaci jaskry w związku ze zmienionymi chorobowo elementami kąta przesączenia dochodzi do tego, że ciecz wodnista ma trudności z wydostaniem się na zewnątrz. Tutaj ciśnienie w oku będzie podnosiło się stopniowo. Ważne jest to, że jaskra z szerokim kątem jest bezbolesna i nie daje żadnych objawów, aż do chwili, gdy nerw wzrokowy ulega prawie całkowitemu zanikowi.

Objawy jaskry z zamykającym się kątem przesączenia. W tym przypadku może zostać nagle zablokowana droga odpływu cieczy wodnistej na zewnątrz. W związku z tym ciśnienie w oku gwałtownie wzrasta, a osoba chora będzie odczuwała silne bóle głowy i oka, ale bólowi mogą również towarzyszyć zamglenia widzenia.

Diagnoza jaskry

Dla rozpoznania jaskry typowe są 2 objawy:

zmiany w wyglądzie tarczy nerwu wzrokowego,
ubytki w polu widzenia.

Przeprowadza się również następujące badania:

gonioskopia – za pomocą gonioskopu wykonuje się badanie kąta przesączenia, co pozwala stwierdzić, czy kąt jest otwarty, a czy może zamknięty;
tonometria – przy użyciu tonometru mierzy się ciśnienie w oku, które powinno być wykonywane podczas każdej wizyty u okulisty. Wynik takiego pomiaru zależy od grubości rogówki. Jeśli rogówka jest grubsza, to poziom ciśnienia w oku jest wyższy, a jeżeli rogówka jest cieńsza, to jest tym fałszywie niższe ciśnienie;
perymetria – jest to badanie pola widzenia, które pozwala na wykrycie ewentualnych ubytków w polu widzenia, które pojawiają się w oku w przebiegu jaskry, która właśnie się rozwija. Perymteria jest badaniem, które pozwala zdiagnozować rozwijanie się procesu zaniku nerwu wzrokowego;
badanie HRT, czyli laserowa tomografia siatkówki – to badanie, które ocenia tarczę nerwu wzorkowego;
badanie GDX, czyli skaningowa polarymetria laserowa oraz badanie OCT, czyli optyczna koherentna tomografia – są to padania podstawowe, które są niezbędne w diagnozie jaskry. Dzięki nim można określić grubość warstwy włókien nerwowych w siatkówce, które zostały uszkodzone w wyniku rozwoju jaskry;
badanie UBM i USG gałki ocznej – UBM to badanie, które pozwala analizować kształt oraz wielkość kąta przesączenia, a także grubość i położenie soczewki. Natomiast USG gałki ocznej pozwala zobaczyć tylny biegun gałki ocznej oraz jej długość, co jest bardzo ważne przy ocenie krótkowzroczności i jaskry;
badanie FDT – jest to badanie pola widzenia, które wykorzystuje zjawisko tzw. zdwojenia przez częstotliwość. Pozwala na dokładną ocenę ubytków jaskrowych, a także ocenę stanu nerwu wzrokowego;
tonometria konturowa Pascal – pozwala na ocenę ciśnienia śródgałkowego;
badanie komórek zwojowych siatkówki GCC – przy rozwoju jaskry to właśnie komórki zwojowe siatkówki jako pierwsze będą ulegały zanikowi;
tomografia OCT jaskry – pozwala zmierzyć grubość warstwy włókien nerwowych siatkówki wokół tarczy nerwu wzrokowego, a także w jej obrębie.

Leczenie jaskry

Podczas leczenia bardzo ważne znaczenie ma obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Przy jaskrze pierwotnej zamkniętego kąta można to zrobić skutecznie poprzez leczenie przyczynowe, ponieważ przyczyną tutaj są anatomiczne cechy gałki ocznej. W związku z tym stosuje się tutaj zabiegową korektę konfiguracji kąta. Takie zabiegi dobiera się indywidualnie do typu zamknięcia kąta. Tutaj do tych zabiegów należą zabiegi laserowe, np. irydotomia i/lub irydoplastyka, a także zabiegi operacyjne, które polegają na wymianie zbyt dużej soczewki własnej na płaską i sztuczną soczewkę. Poza tym zabieg operacyjny może również polegać na wykonaniu sztucznego odpływu.

Przy jaskrze pierwotnej otwartego kąta, gdzie dochodzi do samoistnego i postępującego zaniku nerwu wzrokowego, konieczne jest leczenie do końca życia. Ważne jest tutaj obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego, co można zrobić farmakologicznie, jak i za pomocą zabiegów laserowych, a gdy to się nie udaje, to można operacyjnie.

Leczenie farmakologiczne

Leki przeciwjaskrowe to leki, które dostępne są w postaci kropli do oczu. Krople te mają działanie długotrwałe, dlatego stosuje się je 1 lub 2 razy dziennie z przerwą 24- lub 12-godzinną. Jest pięć grup leków przeciwjaskrowych, ale leki te mają taki sam mechanizm działania i podobną skuteczność. Te grupy leków to:

prostaglandyny,
pilokarpina,
beta-blokery,
inhibitory anhydrazy węglanowej,
sympatykomimetyki.

Stosuje się także zabiegi laserowe, jak i leczenie chirurgiczne.