Grypa to ostra i bardzo zaraźliwa choroba układu oddechowego. Jej objawy to m.in. gorączka, bóle głowy, bóle mięśni i osłabienie. Najczęściej można na nią zachorować w okresach jesiennych, a może występować miejscowo, ale też jako epidemia lub pandemia.

Grypę wywołują wirusy A i B, które tworzą jeden rodzaj oraz wirus C, który jest rodzajowo odmienny. Źródłem zakażenia może być chora osoba w każdym wieku. Takie miejscowe wybuchy ognisk grypy zdarzają się co 1 – 3 lata, a epidemie i pandemie co 10 – 15 lat. Najbardziej czynny jest wirus grypy A.

Wiosną w Meksyku 2009 roku wystąpiła epidemia, która została wywołana wirusem grypy A, podtyp H1N1. Zakażenie grypą najczęściej wstępuje w sezonie jesiennym i zimowym, a może się przenosić drogą kropelkową albo przez kaszel lub śluz z nosa, a czasami nawet przez kontakty pośrednie. Osoba zakażona może wydalić wirusa ze swojego organizmu na 1 – 6 dni przed pojawieniem się objawów, aż do tygodnia po ustąpieniu objawów w typie A i do 14 dni w grypie B. Mała jest śmiertelność z powodu grypy, ale w związku z dużą zapadalnością spora jest liczba zgonów, a przeważnie wśród seniorów, którzy mają obniżoną odporność.

Mechanizm powstawania grypy

Cząsteczki śluzu i śliny, które zawierają wirusa, zaczynają osiadać po wdechu w jamie nosowo – gardłowej. Jeśli byłyby to aerozole, to mogą się one przedostać głębiej, do tchawicy i drzewa oskrzelowego. W takich zainfekowanych komórkach wirus będzie replikował od 4 do 6 godzin. Takim głównym, ale też pierwszym siedliskiem zakażenia jest nabłonek migawkowy, który zostaje zniszczony i złuszczony, ale pozostawia cienką warstwę komórek podstawowych. Zmiany histologiczne mogą dotyczyć, np. wakuolizacji.

U większości chorych dochodzi do niemal całkowitego zniszczenia nabłonka, a żeby doszło do jego odtworzenia w czasie zdrowienia może to trwać nawet do miesiąca. Wirus może się też rozsiewać poprzez krew i chłonkę do różnych narządów i układów, np. do węzłów chłonnych, śledziony, wątroby, nerek, serca czy układu nerwowego.

Objawy grypy

Okres wylęgania choroby wynosi od 1 do 7 dni, ale zazwyczaj trwa od 2 do 3 dni. Takie najcięższe przypadki grypy to te, w których będą występowały głębokie zmiany martwicze w układzie oddechowym oraz objawy krwotoczne. Szczególnie w pierwszych dniach choroby te przypadki mogą się zakończyć źle. Jest to zakażenie wirusowe, które toruje drogę zakażeniom bakteryjnym, a poprzez to może być przyczyną powikłań oddechowo – krążeniowych, które mogą zakończyć się śmiercią.

Do takich klinicznych objawów grypy zalicza się:

  • gorączka 38 – 41 stopni Celsjusza, a przeważnie jest to 39 stopni;
  • dreszcze;
  • rozlane bóle głowy;
  • bóle stawów i mięśni;
  • osłabienie;
  • kichanie;
  • katar;
  • bóle gardła;
  • suchy i napadowy kaszel;
  • zapalenie spojówek.

W grypie o wiele częściej niż przy nieżycie dróg oddechowych, ale o innej etiologii, dochodzi do krwawienia z nosa. Może być upośledzone łaknienie, a do tego rzadko pojawiają się wymioty, bóle brzucha czy biegunki.

Bardzo niebezpieczny przebieg będzie miała grypa u osób powyżej 65. roku życia, a także u dorosłych i dzieci z przewlekłymi chorobami metabolicznymi, chorobami serca, nerek, płuc, niedoborami immunologicznymi jatrogennymi albo wtórnymi, np. zakażenie HIV oraz u dzieci i młodzieży, które są długo leczone kwasem acetylosalicylowym oraz kobiety w ciąży.

Powikłania po grypie

Powikłania po grypie pojawiają się głównie w pierwszym i drugim tygodniu choroby. Najczęściej dochodzi do zapalenia płuc o etiologii Streptococcus pneumoniae, ale możliwe są również różne nadkażenia Haemophilus influenzae, Staphylococcus aureus. Jednak najbardziej będą niebezpieczne zakażenia gronkowcowe, ale też te spowodowane pałeczkami Gram-ujemnymi, ponieważ mogą one spowodować pojawienie się mnogich oraz gwałtownie powiększających się ropni.

Powikłania, które mogą się pojawić, to:

  • grypa złośliwa;
  • pogorszenie istniejącej już niewydolności;
  • bakteryjne nadkażenia skojarzone z zakażeniem wirusowym: nosa, ucha, zatok, oskrzeli, płuc;
  • powikłania swoiste u kobiet ciężarnych;
  • inne powikłania takie jak: zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych, zapalenie mózgu, zapalenie mięśni, mioglobinuria, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie osierdzia, zespół Reye’a, zespół Guillaina – Barrego, poprzeczne zapalenie rdzenia;
  • wstrząs toksyczny.

Diagnoza grypy

W diagnozie grypy pomóc mogą następujące badania:

  • izolacja wirusa – do badania pobiera się wymaz z nosa i/lub gardła albo popłuczyny z nosa lub jamy nosowo – gardłowej lub aspirat z nosa, ale też popłuczyny z drzewa oskrzelowego;
  • wykrywanie antygenów wirusa lub kwasu nukleinowego;
  • oznaczenie swoistych przeciwciał w surowicy.

Różnicowanie grypy

Grypę należy różnicować z chorobami, które mają podobne objawy kliniczne, a będzie to zakażenie wirusami paragrypowymi 1 – 4, zakażenie RSV, zakażenie adenowirusowi, rynowirusowe wywołane przez Haemophilus influenzae, Mycoplasma pneumoniae i Legionella spp.

Leczenie grypy

Grypa, która nie ma powikłań, sama ustępuje i zazwyczaj wymaga leczenia objawowego, czyli:

  • leżenie w łóżku,
  • zażywania środków przeciwgorączkowych i przeciwkaszlowych,
  • dieta lekkostrawna,
  • wyrównanie zaburzeń wodno – elektrolitowych.

Jeśli jest to grypa z powikłaniami, to leczenie uzależnione jest od rodzaju powikłań:

  • antybiotyki podaje się w bakteryjnym zapaleniu płuc;
  • w postaci wstrząsowej podaje się pełne leczenie przeciwwstrząsowe;
  • osoby, które mają powikłania krążeniowe i neurologiczne, to konieczne jest leczenie ukierunkowane, np. lekami odwadniającymi, nasercowymi, przeciwobrzękowymi lub kortykosteroidami.

Trzeba pamiętać, że grypa nie jest wskazaniem do stosowania antybiotykoterapii ani też do osłony antybiotykowej.

Takie swoiste leczenie grypy sprowadza się do podania chemioterapeutyków, które hamują replikację wirusa, a stosuje się:

  • substancje blokujące kanały jonowe, które hamują odpłaszczanie cząstek wirusowych poprzez działanie na białko M2;
  • inhibitory neuraminidazy;
  • analogi nukleozydowe.

Największa skuteczność leczenia jest w pierwszych 24 godzinach od zachorowania, a leki te zalecane są osobom z grupy większego ryzyka.

Zapobieganie grypy

Podczas zapobiegania zaleca się stosować:

  • immunoprofilaktykę;
  • chemioprofilaktykę;
  • przestrzeganie podstawowych zasad higieny;
  • unikanie kontaktów i skupisk w okresie zwiększonej zachorowalności;
  • zachowanie większej higieny podczas kaszlu, kichania i mówienia.

Szczepionki inaktywowane i żywe polegają na tym, że uwzględniają dominujące w danym roku szczepy, a są zazwyczaj 2 szczepy wirusa grypy A oraz 1 szczep typu B.

Od 1994 roku w Polsce zalecane są szczepienia przeciwko grypie w związku ze wskazaniami klinicznymi, epidemiologicznymi, jak i indywidualnymi.