Choroby układu krążenia zajmują pierwsze miejsce wśród przyczyn śmierci  w Polsce, zwłaszcza wśród mężczyzn. Chorobą niedokrwienną serca nazywa się zespół objawów klinicznych o różnej patogenezie, wywołanych niedostateczną podażą tlenu i substratów energetycznych w stosunku do aktualnego zapotrzebowania mięśnia sercowego. W Polsce częstość zachorowania wynosi średnio 620 na 100 000 mężczyzn oraz 220 na 100 000 kobiet. Jednocześnie zapadalność jest mniejsza na wsiach niż w dużych miastach, a także rośnie wprost proporcjonalnie do wieku danej osoby. 

Etiologia

Najczęstszą przyczyną zwężeń tętnic wieńcowych jest miażdżyca, odpowiedzialna za ponad 80% przypadków. U osób z miażdżycą w ścianie naczyń wieńcowych, podobnie jak w ścianach innych tętnic, tworzą się blaszki miażdżycowe, których obecność powoli prowadzi do zwężenia światła naczyń i upośledzenia dopływu krwi do serca. 

Inne przyczyny to:

  • skurcz/ zator tętnicy wieńcowej;
  • zmiany w tętnicach wieńcowych w przebiegu zaburzeń metabolizmu;
  • zapalenie tętnic wieńcowych;
  • wady naczyń wieńcowych;
  • uraz tętnicy wieńcowej;
  • zakrzepica tętnicza wskutek zaburzeń hemostazy;
  • rozwarstwienie aorty;
  • zbyt niska podaż tlenu w stosunku do zapotrzebowania.

Podział choroby wieńcowej

  1. stabilne zespoły wieńcowe
    • dławica piersiowa stailna
    • dławica naczynioskurczowa (odmienna, Prinzmetala)
    • dławica związana z mostkami mięśniowymi
    • sercowy zespół X
  2. ostre zespoły wieńcowe
    • niestabilna dławica piersiowa
    • zawał serca nieokreślony
    • zawał serca z uniesieniem odcinka ST
    • zawał serca bez uniesienia odcinka ST

Dławica odmienna

Postać choroby niedokrwiennej serca, w której ból dławicowy jest wywołany skurczem tętnicy wieńcowej (najczęściej prawej). Występuje przejściowe uniesienie odcinka ST w EKG. Epizody dławicy zwykle ustępują i nie prowadzą do zawału serca.

Dławica związana z mostkami mięśniowymi

Mostek mięśniowy to pasmo mięśnia sercowego przebiegające nad odcinkiem nasierdziowej tętnicy wieńcowej, powodujący zwężenie światła naczynia tylko w czasie skurczu mięśnia sercowego. Klinicznie objawia się on jako ból dławicy związany z wysiłkiem fizycznym.

Sercowy zespół X

Zespół ten obejmuje 3 charakterystyczne cechy: dławicę piersiową, obniżenie odcinków ST w próbie wysiłkowej oraz prawidłowy obraz tętnic wieńcowych w koronografii. Sercowy zespół X występuje głównie u kobiet w wieku pomenopauzalnym. 

Obraz kliniczny

Obraz kliniczny choroby wieńcowej jest dość zróżnicowany. Jej najbardziej znanymi postaciami są dławica piersiowa (duszność bolesna) i zawał serca. Najczęściej zdarza się stabilna postać choroby wieńcowej. 

Typowym jej przejawem są bóle w klatce piersiowej, zlokalizowane z reguły za mostkiem, określane przez chorych jako dławienie, gniecenie, rozpieranie albo pieczenie czy palenie, jednak nigdy - kłucie, przeszywanie. Towarzyszy im niepokój, czasem duszność i kołatanie serca, niekiedy nudności, zawroty głowy. 

Dla stabilnej choroby niedokrwiennej typowe jest to, iż ból najczęściej występuje w czasie wysiłku fizycznego i szybko ustępuję po jego zaprzestaniu lub po zażyciu podjęzykowo nitrogliceryny. Ból w tej postaci choroby często pojawia się rano, po wstaniu z łóżka, podczas wymagających energii codziennych czynności porannych. W stabilnej chorobie wieńcowej czynnikami wyzwalającymi bóle bywają także duży stres, chłód (zimny wiatr), czasem – mniej lub bardziej obfity posiłek. Bardzo charakterystyczne jest w takich razach szybkie ustępowanie bólu po podjęzykowym zażyciu nitrogliceryny.  Częstotliwość napadów wieńcowych bywa bardzo zmienna, na ogół występuje kilkakrotnie w ciągu tygodnia, chociaż bywają też okresy, gdy bóle zdarzają się znacznie rzadziej. 

Następstwem nieleczonej stabilnej choroby niedokrwiennej serca może być ostry zespół wieńcowy, czyli zawał bądź niestabilna dławica piersiowa.

Czynniki ryzyka

  • podwyższony poziom cholesterolu we krwi;
  • wiek;
  • nadużywanie alkoholu;
  • palenie tytoniu;
  • niewłaściwy sposób odżywiania i otyłość;
  • mała aktywność fizyczna;
  • czynniki powodujące napięcie emocjonalne, tzw.stresy.

Leczenie choroby wieńcowej i zawału serca

Ogólne zasady

  1. Działanie profilaktyczne - zwalczanie czynników ryzyka choroby wieńcowej
  2. Odpowiednia modyfikacja warunków pracy i czasu wypoczynku
  3. Adekwatna do wieku i możliwości aktywność fizyczna
  4. Leczenie chorób współwystępujących

Farmakoterapia

  1. Stosowanie kwasy acetylosalicylowego bądź innego leku przeciwpłytkowego
  2. Stosowanie leków wieńcowych
  3. W trakcie leczenia chorzy mogą mieć wskazania do badania koronarograficznego

Pierwszym i najważniejszym celem leczenia jest zdecydowanie poprawa rokowania i zmniejszenie ryzyka wystąpienia powikłań, do których należą nagły zgon sercowy, ostry zawał serca oraz niewydolność serca. Kolejnym celem leczenia choroby jest poprawa jakości życia dzięki zapobieganiu bólom dławicowym i ich doraźnemu leczeniu oraz zwiększeniu tolerancji wysiłku. 

Powikłania zawału mięśnia sercowego

  1. Zaburzenia rytmu serca (60-80%) spowodowane:
    • pobudzeniem autonomicznego układu nerwowego;
    • niedokrwieniem serca;
    • zaburzeniami elektrolitowymi;
    • miejscowym gromadzenie się produktów przemian beztlenowych.
  2. Wstrząs kardiogenny (10-15%) objawiający się:
    • hipoperfuzją;
    • spadkiem ciśnienia skurczowego <80mmHg trwającego ponad 30 minut;
    • oligurią (godzinowa diureza mniejsza od 20ml)
  3. Ostra niewydolność lewokomorowa (3-10%)
  4. Ostra hipotonia
  5. Powikłania mechaniczne zawału mięśnia sercowego, m.in.:
    • pęknięcie mięśnia brodawkowatego;
    • tętniak pozawałowy.
  6. Zespół pozawałowy (Dresslera)
  7. Ponowny zawał mięśnia sercowego
  8. Zastoinowa niewydolność krążenia
  9. Nagła śmierć sercowa (25%!)