Bruksizm to nic innego, jak nieświadome zgrzytanie zębami przez sen. Jest to problem, który dotyczy głównie dzieci, ale również zmagają się z nim osoby dorosłe. Jednak niestety nie udało się odkryć, co jest przyczyną bruksizmu, ale są czynniki, które mogą stanowić jego przyczynę. Takie zgrzytanie zębami może spowodować zniszczenie uzębienia, ale też problemy ogólnoustrojowe. Dlatego warto sprawdzić, jakie są czynniki ryzyka i czy w ogóle można wyleczyć się z bruksizmu.

Co to jest bruksizm?

Bruksizmem inaczej nazywa się nawykowe i nieświadome zgrzytanie zębami przez sen. Dolegliwość ta zaliczana jest do parasomnii, a jest to grupa zaburzeń, które polegają na występowaniu niewłaściwych zachowań podczas snu albo wybudzania się. Najczęściej dotyka ono dzieci i młode osoby dorosłe, a bardzo rzadko osoby starsze. Niestety nie są znane przyczyny bruksizmu, ale można wymienić czynniki, które są odpowiedzialne za zgrzytanie zębami w nocy, a są to:

  • zaburzenia emocjonalne i choroby psychiczne;
  • choroby neurologiczne, np. dziecięce porażenie mózgowe, a także zespół Downa, zespół Prasera – Willego;
  • zaburzenia hormonalne, np. nadczynność tarczycy;
  • przerost migdałków;
  • choroby alergiczne, np. alergiczny nieżyt nosa, astma oskrzelowa;
  • niedożywienie, np. niedobór witamin i magnezu;
  • przyjmowane niektóre leki i używki, np. leki psychotropowe, L-dopamina oraz amfetamina;
  • predyspozycje genetyczne.

U małego dziecka zgrzytanie zębami może być związane z niedojrzałością układu nerwowo – mięśniowego. Natomiast u starszych może pojawić się podczas wymiany zębów mlecznych na stałe albo w wyniku niedopasowania zgryzu. Na szczęście w wielu przypadkach takie zgrzytanie zębami ustępuje samoistnie.

Objawy bruksizmu

Wymienia się różne obawy bruksizmu:

  • jama ustna – ścieranie i pękanie zębów, ubytki klinowe (postępujące obniżanie się dziąseł), zaniki przyzębia (obniżanie się korzeni zębów), częste krwawienie przy myciu zębów, przygryzanie policzków, przygryzanie języka;
  • stawy skroniowo – żuchwowe - ograniczona ruchomość żuchwy, zaburzony tor przy otwieraniu i zamykaniu ust, bolesność w okolicy przyczepów mięśni żwacza i skroniowego;
  • mięśnie - przerost mięśni żwacza i skroniowego (tzw. „twarz kwadratowa”), przykurcze mięśniowe, ograniczona ruchomość głowy;
  • ogólnoustrojowe - bóle głowy, bóle ucha i zaburzenia słuchu, bóle karku i pleców, zaburzenia w produkcji śliny przez gruczoły ślinowe.

Skutki i powikłania bruksizmu

W trakcie snu podczas zgrzytania zębami powierzchnie zębowe są dociskane z o wiele większą siłą niż w czasie codziennego przeżuwania pokarmów. W związku z tym powoduje to szybko uszkodzenie tkanki zębów, czyli zębiny oraz szkliwa. To sprawia, że ząb jest osłabiony, ma zwiększoną wrażliwość, a nawet może dojść do jego martwicy.

Kiedy zęby będą szczotkowane, to może dojść do krwawienia z dziąseł, ale też uszkodzeniu może ulec śluzówka policzków. Przez zgrzytanie wzmożone jest napięcie mięśni żwaczy oraz skroniowych, a to z kolei powoduje ich przerost i może pojawić się bolesność w okolicy przyczepów.  

Mogą się również pojawić powikłania ogólnoustrojowe, takie jak:

  • przykurcze mięśniowe;
  • ograniczona ruchomość głowy;
  • bolesność uciskowa;
  • silne bóle głowy, pleców albo karku;
  • zaburzenia wzroku, np. bolesność okolicy oczodołów, uczucie suchości oka oraz okresowe i nieostre widzenie;
  • czasami też są zaburzenia równowagi oraz szumy uszne.

Diagnoza bruksizmu

Rozpoznanie można ustalić na podstawie wywiadu z pacjentem, gdzie ważna jest rozmowa na temat stylu życia, obciążenia stresem, przebytych chorób. Poza tym konieczna jest wizyta u stomatologa, który będzie mógł ocenić stan jamy ustnej oraz stopień uszkodzenia zębów.

Ważne znaczenie ma również ocena ogólnego stanu zdrowia, aby można było wykluczyć przyczynę ogólnoustrojową. Możliwe jest również przeprowadzenie dodatkowego badania, np. wtedy gdy zgrzytanie występuje okresowo. Tym badaniem jest polisomnografia, czyli rejestracja czynności organizmu człowieka w trakcie snu.

Jeśli zgrzytanie zębów utrzymuje się długo, to konieczna jest wizyta u lekarza, aby można było zapobiec zniszczeniu zębów. Na sposób leczenia wpływa:

  • wiek dziecka,
  • przyczyna zgrzytania zębami,
  • stopień nasilenia zgrzytania zębami przez sen,
  • rodzaj uzębienia,
  • natężenie zmian wywołanych przez schorzenie.  

Konieczne jest leczenie, jeżeli doszło do nadmiernego starcia tkanki zębów, powtarzają się uszkodzenia mechaniczne błony śluzowej jamy ustnej albo pojawia się przewlekły ból głowy albo okolicy żuchwy.

Leczenie bruksizmu

Bardzo trudno jest wyleczyć się z bruksizmu, ponieważ jego przyczyny nie zostały do końca poznane. Ważne znaczenie ma nauka technik relaksacyjnych oraz sposobów zmniejszania stresu. Można również zażywać ziołowe, łagodne preparaty uspokajające. Duże znaczenie ma również zmiana stylu życia. Bardzo często konieczne jest stosowanie szyn relaksacyjnych, które zakłada się na górny łuk zębowy na czas snu. Takie szyny chronią zęby przed zniszczeniem, ale też ograniczają ruchy żuchwy.