Ból ucha może być objawem różnych chorób. Czasami są to choroby, których w ogóle nie wiąże się z uchem, np. tętniak aorty. Ból ucha najczęściej dotyczy dzieci, ale ten objaw może się również pojawić u osób dorosłych. U dzieci jest on związany najczęściej z zapaleniem ucha środkowego, a u dorosłych bardzo często przyczyna jest poza uchem, np. zajęty próchniczo ząb.

Co to jest ból ucha?

Ból ucha inaczej określa się jako otalgia. Można mówić o otalgii pierwotnej, gdy ból ucha jest objawem zmian chorobowych, których właśnie bezpośrednim źródłem jest narząd słuchu. Jednak jest jeszcze otalgia wtórna, której źródłem bólu ucha jest choroba innego narządu. Choremu łatwiej jest zlokalizować ból pierwotny, który ma przeważnie charakter ostry i chory może precyzyjnie wskazać źródło bólu. Natomiast ból pierwotny daje takie odczucie rozlane, które jest trudne do zlokalizowania.

Przyczyny bólu ucha

Różne mogą być przyczyny bólu ucha i tak wśród przyczyn bólu ucha środkowego wyróżnia się:

  • uraz ciśnieniowy – który pojawia się przeważnie podczas lotu samolotem albo podczas nurkowania. Może tutaj nawet dojść do krwawienia błony bębenkowej lub pod nią. Taki uraz ciśnieniowy inaczej określa się jako barotrauma;
  • niedrożność trąbki Eustachiusza – może dojść do odczucia przepełnienia albo zatkania ucha, a to jest związane z gromadzeniem się w uchu płynu lub gęstej wydzieliny;
  • zapalenie wyrostka sutkowego – pojawia się najczęściej u osób, które są po zapaleniu ucha środkowego. Tutaj dochodzi do zaczerwienienia ni wycieku z ucha, ale też jest tkliwość uciskowa, ale też w skrajnych przypadkach może dojść do pogorszenia słuchu;
  • zapalenie ucha środkowego, które może być przewlekłe albo ostre – bardzo często pojawia się u dzieci i towarzyszy temu ból. W zaatakowanym uchu odczuwa się pogorszenie słuchu, ale też pacjenci mają wysoką temperaturę. Często jest tak, że zapaleniu ucha środkowego towarzyszy zakażenie górnych dróg oddechowych, ale też uwypuklenie i zaczerwienienie błony bębenkowej. Czasami pojawia się również wyciek ropy z ucha. W niektórych przypadkach takie zapalenie ucha może wskazywać na ziarniniaka Wegnera;
  • nowotwór ucha środkowego, głównie kłębczak – przeważnie ma łagodny przebieg, ale może także mieć postać złośliwą. Nowotworowi mogą towarzyszyć pulsujące szumy uszne, zawroty głowy, niedosłuch, a także uczucie pełności w uchu. Czasami rak ucha środkowego może też wskazywać na nowotwór raka sutkowego.

Natomiast wśród przyczyn bólu ucha zewnętrznego wyróżnia się:

  • miejscowy uraz – na przykład dochodzi do niego podczas czyszczenia sobie uszu;
  • zapalenie ucha zewnętrznego – pojawia się zaraz po pływaniu albo długotrwałym przebywaniu w wodzie. Objawia się bólem oraz swędzeniem ucha zewnętrznego. Do tego wydobywa się wydzielina o przykrym zapachu. Ucho będzie obrzęknięte i zaczerwienione. Postaci zapalenia ucha zewnętrznego to: ropień małżowiny, półpasiec uszny, krwotoczne zapalenie błony bębenkowej, zapalenie ochrzęstnej małżowiny usznej;
  • zatkanie ucha – np. przez ciało obce albo woszczyznę;
  • krwiak małżowiny usznej – który bardzo często spowodowany jest urazem;
  • oparzenia lub odmrożenia małżowiny usznej;
  • nowotwór złośliwy małżowiny usznej – tutaj cechą charakterystyczną jest zgrubienie na małżowinie usznej, co może powodować ból i niedosłuch.

Do innych przyczyn bólu ucha zalicza się:

  • zawał serca;
  • zapalenie ślinianek;
  • zapalenie tętnicy skroniowej;
  • zapalenie węzłów chłonnych szyi;
  • zwyrodnienie kręgosłupa;
  • tętniak aorty piersiowej;
  • zapalenie tarczycy;
  • artropatia w RZS albo dnie moczanowej;
  • nowotwór kręgosłupa;
  • choroby zębów trzonowych oraz przyzębia w postaci próchnicy;
  • rak płuc;
  • refluks;
  • ropień okołomigdałkowy;
  • nowotwory jamy ustnej oraz gardła, co może mieć związek z nałogiem, czyli palenie papierosów albo alkoholizm;
  • neuralgia nerwu trójdzielnego;
  • zakażenie migdałków, gardła.

Ból ucha – objawy

Ból ucha pojawia się częściej u dzieci, czego objawem mogą być:

  • problemy ze snem;
  • rozdrażnienie;
  • płacz;
  • wysoka temperatura;
  • wydzielina z ucha oraz nosa;
  • brak apetytu.

Natomiast u osób dorosłych objawy bólu ucha to:

  • dreszcze,
  • gorączka,
  • mdłości,
  • wysięki z ucha,
  • pogorszenie słuchu,
  • uczucie pełności w uchu.

Diagnoza bólu ucha

Diagnoza najpierw opiera się na wywiadzie lekarskim. Na podstawie zebranych informacji lekarz próbuje znaleźć przyczynę bólu ucha. Później lekarz wykonuje badanie otoskopowe, które polega na oglądaniu ucha w powiększeniu, a używa się do tego specjalistycznej aparatury. To pozwala określić lekarzowi, w jakim stanie jest ucho zewnętrzne, bębenki oraz przewód słuchowy.

Poza tym trzeba również wykonać badanie gardła oraz drożności nosa, ale też konieczne jest sprawdzenie, czy okoliczne węzły chłonne nie są powiększone. Niektórych pacjentów lekarz może skierować na badanie audiometryczne słuchu albo badanie tympanometryczne funkcjonalności ucha. Jeśli lekarz podejrzewa ból ucha spowodowany urazem, to konieczne jest wykonanie RTG albo tomografii komputerowej.

Leczenie bólu ucha

W początkowej fazie na ból ucha pomóc mogą niesteroidowe preparaty przeciwzapalne, np. paracetamol czy ibuprofen. Jeśli doszło do zapalenia ucha środkowego to lekarz może nam przepisać antybiotyk. Kiedy ból się przedłuża i nic nie pomaga, to trzeba skonsultować się z lekarzem.

Natomiast podczas leczenia ucha zewnętrznego, konieczne jest podawanie kropli, które zawierają antybiotyk. Bardzo ważne jest tu mechaniczne oczyszczenie przewodu słuchowego. Jeśli są czopy woskowinowe w uchu, to powinno się je usuwać poprzez płukanie ucha, ale z pomocą lekarza albo pielęgniarki. Nie wolno tego robić przy pomocy patyczków higienicznych.

Domowe sposoby na ból ucha

Ważne jest, aby nigdy samemu nie wkraplać do ucha żądnych płynów, olejków, albo spirytusu kamforowego, który ma działanie rozgrzewające, ponieważ nie jest nam wiadome, czy chory nie ma czasami uszkodzonej błony bębenkowej.

Z takich domowych sposobów na ból ucha pomóc może:

  • oliwa z oliwek – nawilża i pozwala pozbyć się zakażenia z ucha. Można, np. zanurzyć wacik w oliwie i delikatnie wprowadzić go do ucha;
  • czosnek – ma działanie przeciwbakteryjne. Kilka ząbków czosnku należy rozgnieść i wycisnąć z nich sok, a następnie wprowadzić kilka kropli do przewodu słuchowego;
  • cebula – ma właściwości antybakteryjne i antyseptyczne. Cebulę trzeba zetrzeć, a następnie wyciska się sam sok, delikatnie się go ogrzewa i używa 2 – 3 kropel kilka razy dziennie;
  • imbir – ma właściwości przeciwzapalne i jest to naturalny środek przeciwbólowy. Najlepiej zetrzeć świeży imbir i zmieszać go z oliwą z oliwek, a następnie wprowadzić kilka kropli do ucha;
  • mięta – można użyć gotowe olejki z mięty, ale też świeżo przyrządzony wyciąg z jej liści. Takie samo działanie ma olejek z bazylii;
  • butelka z gorącą wodą – może pomóc złagodzić ból. Gorącą butelkę należy owinąć w ręcznik i przytrzymać przy bolącym uchu przez kilka minut;
  • suszarka – po kąpieli można włączyć suszarkę na niskie obroty i przez kilka minut suszyć bolące ucho.