Bąblowiec to groźny pasożyt, który powoduje chorobę bąblowicę. Jest to choroba odzwierzęca, która jest wywoływana przez larwy tasiemców bąblowcowych, czyli Echinococcus granulosus, a powoduje on bąblowicę jednokomórkową, a także Echinococcus multilocularis, który powoduje bąblowicę wielokomorową.

Trochę o bąblowcu

Człowiek jest przypadkowym żywicielem pośrednim zarówno tasiemca Echinococcus granulosus, jak i Echinococcus multilocularis. Choroba ta rzadko atakuje ludzi, ale jej pojawienie się stanowi poważne zagrożenie i może mieć nieodwracalne powikłania.

Źródłem zakażenia bąblowicą jest zarażone zwierzę, np. pies albo kot. Ważne jest to, że ten bąblowiec może znajdować się w organizmie naszego zwierzaka przez wiele lat i do tego nie będzie dawał żadnych objawów. U młodego psa mogą pojawić się wymioty, biegunki, jak i problemy z wchłanianiem pokarmów z jelita. Poza tym u psa może też pojawić się świąd, który będzie związany z tym, że wydala tasiemca z odbytu, ale też mogą wypełzać ich człony z odbytu psa. Aby pozbyć się bąblowicy, wystarczy podać psu lub kotu preparaty odrobaczające. Jak człowiek może zarazić się bąblowicą? Poprzez głaskanie zarażonego zwierzaka albo podczas zabawy z nim.

Nosicielem bąblowca mogą też być dzikie zwierzęta, np. lisy i wilki. U nich zazwyczaj dochodzi do wydalania tych pasożytów razem z kałem, co powoduje zakażenie środowiska. To z kolei przyczynia się do tego, że bąblowicą można zarazić się poprzez zjedzenie nieumytych owoców, które pochodzą z lasu.

Bąblowica jedno-  i wielokomorowa

Najpierw jaja dostają się do przewodu pokarmowego człowieka, a potem dochodzi do wykluwania larw, które później przenikają przez ścianę jelita i tym samym dostają się do naczyń krwionośnych albo limfatycznych, poprzez które następnie są roznoszone po całym organizmie. Kiedy tak wędrują, to zaczynają się zatrzymywać w niewielkich naczyniach różnych narządów, np. nerek, płuc, wątroby i powodują zatykanie ich światła.

Wyróżnia się:

  • bąblowicę jednokomorową,
  • bąblowicę wielokomorową.

Bąblowica jednokomorowa

Praktycznie występuje na całym świecie na różnych terenach wiejskich. Tutaj ostatecznym żywicielem tasiemca Echinococcus granulosus jest pies, a może się on zarazić poprzez zjedzenie mięsa albo odpadów mięsnych, a pochodzą one od zwierząt, które są pośrednimi żywicielami tego pasożyta, czyli bydło, świnie, owce. Natomiast człowiek może się nim zarazić w wyniku zjedzenia jaj tasiemca, które są wydalane razem z kałem przez psy. Te odchody psów mogą zabrudzić jakieś produkty spożywcze, które miały kontakt z ziemią. Jaja bąblowca przenoszą się również na zabrudzonych rękach, ale jaja te mogą się też znaleźć na sierści psa.

Echinococcus granulosuszazwyczaj lokalizuje się w wątrobie lub płucach. Natomiast organizm, który broni się przed tą larwą, zaczyna się od niej odgradzać i w związku z tym otacza ją łącznotkankową otoczką  i wtedy powstaje cysta, czyli tzw. bąbel, który wypełniony jest płynem. Na wewnętrznej i zewnętrznej ścianie tego bąbla rozwijają się pęcherze wtórne, a w ich środku tworzą się główki tasiemca, które są już przygotowane do końcowego zakażenia żywiciela, czyli psa albo kota. Bąbel, który rośnie, uciska sąsiadujące tkanki, a to z kolei prowadzi do zaburzenia ich funkcji, a także do powstawania zmian zapalnych, a czasami powitej martwica. Poza tym tasiemiec ten może wydzielać toksyny, od których może powstać reakcja uczuleniowa.

Bąblowica wielokomorowa

Ta bąblowica występuje głównie na półkuli północnej, a głównym żywicielem pasożyta Echinococcus multilocularis jest lis, zarówno arktyczny, jak i pospolity. Człowiek jest tutaj żywicielem przypadkowym, a może się zarazić jajami, które znajdują się na jagodach, poziomkach, jeżynach, które wcześniej zostały zanieczyszczone odchodami lisów.

Tutaj pasożyt, jakim jest Echinococcus multilocularis, najczęściej znajduje się w wątrobie i nie jest wytwarzana tutaj otoczka wokół jego cysty. Pasożyt ten będzie tworzył w wątrobie dużą sieć wypustek i szerzy się, np. wzdłuż naczyń krwionośnych, np. do płuc, a to z kolei może przypominać proces tworzenia się przerzutów nowotworowych. Cechy charakterystyczne tego rodzaju bąblowicy to żółtaczka, powiększona wątroba albo puchlina brzuszna.

Objawy bąblowicy

W większości bąblowica przebiega bezobjawowo. Mogą się tworzyć torbiele bąblowcowe wątroby, które przeważnie rosną bardzo powoli. Te torbiele mogą osiągnąć średnicę od kilku do 30 cm. To, jak będzie przebiegała choroba, zależy od liczby torbieli, ich wielkości, a także umiejscowienia w stosunku do torebki wątroby, dróg żółciowych i dużych naczyń. Jeśli torbiele będą rosły powoli, to chory może nie wiedzieć nawet przez kilka lat, że ma pasożyta w organizmie. Kiedy torbiele rosną szybko, to mogą wystąpić następujące objawy choroby:

  • bóle brzucha,
  • uczucie wzdęcia,
  • uczucie rozpierania w nadbrzuszu,
  • czasami są też nudności.

Jeśli natomiast dochodzi do ucisku na drogi żółciowe albo w do przebicia się torbieli do światła dróg żółciowych, to pojawia się żółtaczka mechaniczna, a jeżeli jest ucisk na naczynia, to objawy nadciśnienia wrotnego. Torbiel bąblowca, a przeważnie ta obumarła może ulec zakażeniu bakteryjnemu, co objawia się podobnie, jak ropień wątroby. W niektórych przypadkach torbiel również pęka samoistnie albo na skutek urazu brzucha, co może doprowadzić do objawów ostrego brzucha albo wstrząsu anafilaktycznego. Jeśli są to torbiele w płucach, to mogą się one objawiać czasami bólami w klatce piersiowej, przewlekłym kaszlem, a nawet krwiopluciem. Natomiast torbiel, która znajduje się w mózgu, daje objawy neurologiczne, np. bóle głowy, wymioty i nudności. Torbiel w kości może doprowadzić do złamania patologicznego.

Diagnoza bąblowicy

Niektórzy chorzy z bąblowicą mają powiększoną wątrobę i/lub żółtaczkę. Natomiast dzięki badaniom dodatkowym można stwierdzić:

  • eozynofilię, a jest to wzrost odsetka komórek kwasochłonnych w obrazie krwi obwodowej;
  • wzrost aktywności enzymów wątrobowych;
  • wzrost stężenia bilirubiny;
  • obniżenie stężenia białka we krwi.

Jednak w bardzo wielu przypadkach choroba ta jest bezobjawowa, a torbiel w wątrobie jest wykrywana przypadkiem podczas diagnozowania innej choroby.

Jeśli torbiel w wątrobie została wykryta badaniem USG, to można podejrzewać, że chodzi o bąblowicę, jeżeli są następujące cechy morfologiczne:

  • rozwarstwiająca się torebka,
  • istnienie pęcherzy potomnych,
  • obecność przegród wewnętrznych,
  • obecność zwapnień w ścianie torbieli.

Aby możliwa była dokładniejsza ocena umiejscowienia i morfologia torbieli, można wykonać tomografię komputerową, a jeżeli jest to bąblowica wielokomorowa, to warto wykonać badanie rezonansem magnetycznym.

Wykonuje się też badania serologiczne, ale nie są one decydujące o rozpoznaniu bąblowicy, ponieważ bardzo często utrzymuje się wyniki fałszywie ujemne i fałszywie dodatnie. Dlatego można też wykonać biopsję aspiracyjną cienkoigłową, która pozwala wykryć fragmenty bąblowa w płynie z torbieli.

Leczenie bąblowicy

To, jaką wybierze się metodę leczenia torbieli bąblowcowych wątroby albo płuc, zależy od:

  • liczby torbieli,
  • wielkości torbieli,
  • lokalizacji torbieli.

Do leczenia operacyjnego kwalifikuje się torbiele bąblowcowe, które są:

  • duże,
  • szybko rosną,
  • grożą pęknięciem,
  • położone pod torebką wątroby albo uciskające na duże naczynia krwionośne lub drogi żółciowe.

Leczenie operacyjne polega na całkowitym usunięciu torbieli. Poza tym takie leczenie niesie za sobą ryzyko pęknięcia torbieli, rozsiania się larw bąblowca oraz wstrząsu anafilaktycznego.

Natomiast torbiele małe i mnogie leczone są zachowawczo, a lekiem z wyboru jest albendazol. Ten lek zaleca się również przed zabiegiem operacyjnym.

Bąblowica wielokomorowa jest leczona operacyjnie, ale razem w skojarzeniu z leczeniem farmakologicznym albendazolem, które jest prowadzone przez dwa lata po radykalnej operacji. Jeśli są to przypadki bąblowca nieoperacyjnego, to prowadzi się bezterminową terapię albendazolem.