Anoreksja to zaburzenie odżywiania, które również określane jest jako jadłowstręt psychiczny. Przyczynia się do dużego spadku masy ciała, a w niektórych przypadkach nawet do śmierci. Chorobę tę powodują problemy psychiczne. Jej leczenie nie należy do najłatwiejszych, a opiera się na leczeniu ciała i psychiki, ponieważ wszystko siedzi w głowie takiej osoby.


Na czym polega anoreksja?

anoreksja - przyczyny, objawy i leczenieJeden z najbardziej charakterystycznych objawów tej choroby to dążenie do utraty masy ciała za wszelką cenę. Osobie chorej cały czas wydaje się, że jest gruba i to nawet wtedy, gdy jej  organizm jest już wyniszczony. Na anoreksję najczęściej chorują dziewczyny pomiędzy 13. a 25. rokiem życia. Jednak choroba ta dotyka również coraz częściej chłopców.

Anoreksja jest zaburzeniem o podłożu psychopatologicznym, które polega na tym, że chory boi się przytyć i w związku z tym, że zmieni się jego ciało. Choroba najczęściej rozpoczyna się od odchudzania się, do którego zazwyczaj dochodzi z powodu niewinnej uwagi, np. że zaokrągliło się na buzi czy w biodrach. Jednak dla osoby z anoreksją osiągnięcie zaplanowanej wagi nie wystarcza, ponieważ ona odchudza się dalej. Dla takiej osoby żadna waga nie będzie niska, gdyż osoba chora w ogóle nie akceptuje swojego wyglądu.

Dieta osoby chorej jest coraz bardziej restrykcyjna, np. jedzą tylko warzywa i owoce oraz piją wodę. Sprawdza kaloryczność wszystkiego. Taka osoba umiejętnie kłamie odnośnie zjedzonych posiłków, chowa jedzenie po kątach, a do tego stosuje intensywne ćwiczenia fizyczne. W związku z tym chory ma coraz mniej sił, ale wydaje się mu, że jest zdrowy i silny, a do tego musi się nadal odchudzać.

Osoba z anoreksją ma poczucie, że wreszcie ma nad czymś kontrolę. Jest z tego zadowolona i czuje satysfakcję z możliwości kontrolowania potrzeb własnego ciała. Bardzo ważne jest dla niej opieranie się pysznym potrawom i zapachom jedzenia. Jeśli się powstrzyma, to czuje się lepsza od tych, którzy nie wytrzymali i zjedli posiłek. Jednak ciągle czuje strach, ponieważ gdyby sobie odpuściła dietę, to straciłaby kontrolę nad tym wszystkim i dlatego dalej nie je posiłków.

Jakie są przyczyny anoreksji?

Nie do końca zostały poznane jednoznaczne przyczyny anoreksji, ale można wyróżnić cztery kategorie czynników, które przyczyniają się do wystąpienia anoreksji:

  1. czynniki psychologiczne:
  • depresja;
  • obsesje i kompulsje;
  • lęk;
  • niska samoocena, myślenie o sobie w gorszych kategoriach;
  • zaburzony obraz własnego ciała;
  • trauma psychologiczna, fizyczna;
  • zaburzenia osobowości;
  • poczucie odpowiedzialności, dążenie do perfekcjonizmu;
  • wysokie ambicje, dążenie do jakiegoś sukcesu;

2. czynniki genetyczne:

  • choroby przewodu pokarmowego;
  • zaburzenia okresu karmienia we wczesnym dzieciństwie;

3. czynniki kulturowe:

  • niezadowolenie oraz koncentrowanie się na swoim wyglądzie;
  • presja, która wywierana jest na kobiety, aby się odchudzały i stosowały diety, ponieważ otyłość jest piętnowana;
  • symbolem sukcesu jest ideał szczupłej sylwetki;

4. czynniki rodzinne:

  • relacje rodzinne, które utrudniają dziecku osiągnięcie autonomii w okresie dojrzewania, np. nadopiekuńczość;
  • występowanie zaburzeń odżywiania;
  • nadopiekuńczość;
  • specyficzny model rodziny, np. sztywność;
  • zbyt duże oczekiwania społeczne.

Bardzo często anoreksja pojawia się w wyniku bardzo silnych przeżyć emocjonalnych, np. zmiana szkoły, rozwód rodziców czy śmierć kogoś bliskiego. Jest to choroba przeważnie nastolatek, ale coraz częściej pojawia się również u kobiet po 40. roku życia. Przyczynia się do tego m.in. przedłużenie aktywności zawodowej, a co za tym idzie rośnie liczba rozwodów, a z tego powodu kobiety zaczynają coraz lepiej o siebie dbać, ponieważ chcą być atrakcyjne fizycznie. Takie dbanie o siebie jest też często ucieczką od problemów. W przypadku osób starszych trudniej jest o leczenie, a anoreksja ma groźniejszy przebieg, szybciej dochodzi do powikłań w narządach, a wychudzenie ma poważne skutki.

Jak rozpoznać anoreksję?

Takim widocznym objawem anoreksji jest wychudzenie, które często maskowane jest noszeniem zbyt dużych ubrań. Jednak zanim pojawi się takie poważne wychudzenie, osoba chora zacznie wyeliminowywać ze swojej diety różne produkty, ale też zacznie bardzo interesować się jedzeniem. Będzie liczyła kalorie, czytała książki kucharskie, gotowała dla rodziny, ale sama nie będzie jadła, a do tego będzie planowała skład każdego posiłku i dużo mówiła o jedzeniu. Poza tym osoba chora je przeważnie w samotności, a gdy ktoś ją zmusi do jedzenia, to zawsze znajdzie sposób, aby je wyrzucić. Jeśli ktoś jej zwróci uwagę na temat jedzenia albo że schudła, to zareaguje furią. Taka osoba będzie się odsuwała od bliskich, będzie bardziej drażliwa, ale też będzie intensywnie uprawiała sport. Poza tym, gdy będzie zmniejszała się waga, to będzie również zanikała miesiączka.

Kryteria do rozpoznawania anoreksji określiło Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (wg DSM-IV). Takie podstawowe kryteria to:

  • lęk przed przybraniem na wadze i otyłością, chociaż cały czas utrzymuje się niedowaga;
  • niechęć do utrzymania prawidłowej wagi dla danego wzrostu i wieku;
  • brak miesiączki u kobiet, które już powinny miesiączkować;
  • zaburzenia percepcji własnego ciała, czyli dotyczące jego wagi oraz kształtu.

Natomiast takie dodatkowe kryterium rozpoznawania tej choroby proponuje Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób, czyli ICD-10, jakim jest wskaźnik masy ciała BMI niższy niż 17,5.


Wpływ anoreksji na zdrowie

Anoreksja to bardzo poważna choroba, a brak jej leczenia prowadzi do śmierci u co dziesiątej osoby. Wpływ anoreksji na zdrowie to:

  • niska waga równa się osłabienie całego organizmu;
  • niedobór witamin i składników odżywczych powoduje, że narządy wewnętrzne funkcjonują nieprawidłowo;
  • przewlekłe zmęczenie i zaburzenia koncentracji;
  • zanika kora mózgowa w ośrodkowym układzie nerwowym, co powoduje zaburzenia neuropsychologiczne, a także napady padaczkowe;
  • chory będzie odczuwał ciągle zimna, ponieważ zanika tkanka tłuszczowa i znacznie obniża się poziom metabolizmu;
  • pojawiają się zaburzenia hormonalne, czyli brak miesiączki, zmniejsza się wielkość jajników oraz macicy, co jest przyczyną bezpłodności;
  • są też objawy ze strony układu pokarmowego, takie jak: wymioty, wzdęcia, bóle brzucha, zaparcia oraz zapalenie błony śluzowej żołądka;
  • przestaje też prawidłowo funkcjonować układ krążenia;
  • dochodzi do zaburzeń rytmu serca, omdleń, zaburzenia w krążeniu krwi oraz zanika mięsień sercowy;
  • na skórze zaczyna pojawiać się meszek, czyli lanugo;
  • w kącikach ust pojawiają się zajady;
  • zaczynają wypadać włosy, a paznokcie są kruche i łamliwe.

Leczenie anoreksji

Jeśli choroba zostanie wykryta wcześnie, to możliwe jest jej wyleczenie. Aby nie doszło do ponownego drastycznego odchudzania się, to osoba z anoreksją musi stale być pod kontrolą lekarską, ale też powinna unikać kontaktów z osobami, które miały na nią negatywny wpływ, np. inne osoby z anoreksją, które poznała przez Internet. 

Leczenie anoreksji ma na celu:

  • przywrócić normalną wagę ciała, ale też konieczne może być leczenie fizycznych następstw długotrwałego niedożywienia;
  • leczenie problemów psychicznch, które związane są z zaburzonym przyjmowaniem pokarmów;
  • wyeliminowanie zachowań i myśli, które towarzyszą anoreksji, aby zapobiec nawrotowi choroby.

Leczenie anoreksji ma na celu doprowadzić do takiego stanu, który nie będzie zagrażał życiu pacjentce. W niektórych przypadkach okazuje się, że jest za późno, a wtedy lekarze walczą, aby przedłużyć osobie chorej życie, ale też uśmierzyć ból. Kiedy widać, że leczenie będzie miało powodzenie, to najczęściej osoba z anoreksją jest odizolowywana od dotychczasowego środowiska, a czasami nawet od rodziny. Konieczne może być zmienienie szkoły, pracy, ale też znajomych. Następnie zaczyna się psychoterapię, a w międzyczasie osoba chora musi nauczyć się zasad racjonalnego odżywiania się. Tylko z pomocą specjalistów udaje się wyjść z anoreksji.

Leczenie anoreksji jest trudnym i długim procesem. Nie ma jednoznacznych przyczyn tej choroby, więc niemożliwe jest leczenie przyczynowe. Aby osoba chora mogła zacząć jeść, musi przezwyciężyć lęk przed przybraniem na wadze, a także wstręt do jedzenia i związane z nim negatywne myślenie. Tak naprawdę osoba z anoreksją zaczyna się uczyć jeść od nowa. Zatem, gdzie powinno odbywać się leczenie? Obecnie uważa się, że najpierw powinno ono odbywać się w trybie ambulatoryjnym. Natomiast leczenie szpitalne dotyczy pacjentów, które mają bardzo niskie BMI, nie widać u nich efektów leczenia, mają zły stan ogólny, a także złą kondycję psychiczną.

W leczeniu bardzo ważne jest, aby pacjentowi dostarczać wszystkie niezbędne składniki, czyli wodę, elektrolity, białka, węglowodany, tłuszcze i śladowe ilości pierwiastków. Jest kilka możliwości podawania pokarmów:

  • doustne – jest najlepszy, ponieważ ma najmniej powikłań;
  • dojelitowo – gdy chory nie może sam jeść albo odmawia jedzenia;
  • przez sondę dożołądkową – podawane również, gdy chory sam nie je albo odmawia przyjmowania posiłków;
  • pozajelitowo, czyli dożylnie – gdy stan chorej osoby jest bardzo ciężki.

Kiedy chory będzie w stanie normalnie jeść, to możliwe będzie wprowadzenie mu odpowiedniego planu diety, który składa się z 5 – 6 posiłków i których kaloryczność jest stopniowo zwiększana. Na początku pokarmy mogą być podawane w postaci płynnej i jest to przeważnie 1000 – 1500 kcal. Należy również unikać przymusowego dokarmiania, co można wykonać w sytuacjach wyjątkowych, czyli takich z zagrożeniem życia.

Nie ma jakiegoś cudownego leku na anoreksję. Można zastosować leczenie farmakologiczne, aby zmniejszyć lęki pacjenta związane z jedzeniem i przytyciem. Bardzo ważne jest tutaj dostosowanie odpowiednich leków, ponieważ inne będzie brała osoba z BMI równym 14, a inne z BMI równym 16. W leczeniu stosowane są też leki antydepresyjne. Podaje się również leki, które mają na celu zmniejszyć problemy hormonalne, np. za pomocą estrogenu.

Bardzo ważną rolę w leczeniu anoreksji ma psychoterapia. Jest wiele możliwości terapii i szkół, które mają swoje wady i zalety. Odpowiednią metodę psychoterapii powinno się wybrać w zależności od indywidualnej sytuacji danej osoby, czyli od wielu, stanu psychicznego i fizycznego, a także w zależności od zaangażowania dorosłych.

Warto wiedzieć i pamiętać, że można wyzdrowieć nawet po bardzo długim czasie trwania choroby.