Alergia to problem, z którym boryka się coraz więcej osób i nazywana jest przez niektórych chorobą cywilizacyjną XXI wieku. Uczulić może praktycznie wszystko, np. pyłki, leki, sierść zwierząt, kurz oraz produkty spożywcze. Pierwsze objawy alergii mogą pojawić się u niemowląt, ale są też przypadki, w których alergia ujawnia się po 30.  albo 40. roku życia.

Czym jest alergia?

Alergia pojawia się wtedy, gdy układ odpornościowy organizmu reaguje nieprawidłowo na występujące w otaczającym nas środowisku alergeny. Takie alergeny u osób zdrowych nie powodują żadnych objawów uczulenia. Są one przeważnie białkami, które wchodzą w skład komórek roślin albo zwierząt, a nawet mogą być fragmentem różnych substancji, takich jak leki. Alergeny, które najczęściej wywołują w Polsce alergie, to, np.:

  • pyłki roślin,
  • sierść psa lub kota,
  • jajka,
  • kurz domowy,
  • jad pszczół,
  • orzechy,
  • mleko krowie.

Poza tym alergeny wziewne, ze względu na czas oddziaływania na organizm, można podzielić na:

  • sezonowe, czyli pyłki roślin w sezonie pylenia;
  • całoroczne, czyli będą to takie alergeny jak roztocza kurzu domowego, które są przecież obecne stale.

Może również dojść do pojawienia się reakcji krzyżowych, a to oznacza, że osoba uczulona na pyłki roślinne może być jednocześnie uczulona na alergeny pokarmów, które je przypominają, np. brzoza i jabłka.

Jak dochodzi do powstawania alergii?

Gdy u osoby nieuczulonej dostają się do organizmu wirusy lub bakterie, to zostają one rozpoznane jako obce i organizm zaczyna się bronić. W takiej sytuacji limfocyty T dają informację do produkcji przeciwciał, a ich zadaniem jest unieszkodliwić je. Ale u osoby z alergią ten mechanizm nie działa prawidłowo. Układ odpornościowy osoby z alergią rozpoznaje groźne zarazki, ale też robi to w przypadku dobrych substancji, np. takich, które znajdują się w jedzeniu.

Kiedy taki alergen, np. jad pszczoły dostanie się do organizmu osoby z predyspozycją do alergii po raz pierwszy, to właśnie limfocyty T zaczynają działać. Zostaje uruchomiona produkcja swoistych przeciwciał IgE, których zadaniem jest rozpoznanie i zniszczenie tego jadu pszczoły. Jeśli jad ten zostanie zniszczony, to i tak we krwi na stałe pozostaje niewielka ilość przeciwciał IgE. Dzieje się tak na zapas, gdyby ten jad znowu dostał się do organizmu. I te przeciwciała żyją na powierzchni komórek tucznych, czyli mastocytów w narządach wewnętrznych, w surowicy czy błonach śluzowych. W tych komórkach są substancje, które nazywane są mediatorami i są odpowiedzialne za powstawanie objawów chorobowych. Tutaj najważniejsze są histamina oraz leukotrieny, które pełnią funkcję mediatorów reakcji alergicznej.

Wczesna i późna faza alergii

Odpowiedź na alergen może mieć dwie fazy:

  1. wczesną – rozpoczyna się zaraz po kontakcie z alergenem, a za jej powstanie odpowiadają substancje, które są uwalniane przez komórki tuczne, np. histamina. Te substancje powodują, że rozszerzają się naczynia, a także zwiększa się ich przepuszczalność, z czym wiąże się pojawienie łzawienia oczu, kataru i wysypki. Jednak może też dojść do podrażnienia zakończeń nerwowych, a w związku z tym pojawia się świąd oraz kichanie. Może również dojść do obrzęku krtani oraz skurczu oskrzeli;
  2. późną – pojawia się u niektórych chorych po fazie wczesnej. Objawy te trwają dłużej i trudno jest je wyleczyć.

Najczęściej występujące rodzaje alergii

Do najczęstszych postaci alergii zalicza się alergiczny nieżyt nosa, który nazywany jest również katarem siennym, a tak dokładnie to jest to ostry i alergiczny katar. Pojawia się przeważnie wiosną albo latem, np. z powodu pyłków niektórych roślin. Taki katar objawia się swędzeniem nosa, ścian gardła, oczu, a także napadami kichania, łzawieniem oczu, ale też może z nosa cieknąć wodnista wydzielina. Może też pojawić się jako katar niesezonowy, a objawy są podobne do kataru siennego, tylko występują przez cały rok.

Innym objawem mogą być niektóre typy pokrzywki, a wtedy na skórze pojawiają się bąble pokrzywkowe, a do tego bardzo często dochodzi świąd. Bąble te wyglądają jak po poparzeniu pokrzywą.

W niektórych przypadkach może dojść do wstrząsu anafilaktycznego, który może pojawić się nagle, np. po zjedzeniu czegoś. Wtedy osoba uczulona odczuwa:

  • ból głowy,
  • gwałtowne uczucie niepokoju,
  • swędzenie w gardle,
  • osłabienie,
  • rumień,
  • katar,
  • opuchlizna,
  • wymioty,
  • uczucie kołatania w klatce piersiowej,
  • pokrzywka skórna.

Osoba uczulona może nawet stracić przytomność lub będzie miała zapaść, co jest bezpośrednim zagrożeniem życia.

Kolejny objaw to alergia pokarmowa, która najczęściej pojawia się u dzieci, ale może również być u osoby 45-letniej. Bardzo często jest to uczulenie na składniki białka krowiego. Przy tej alergii może się również pojawić pokrzywka skórna albo astma.

Jakie są objawy alergii?

Bardzo często objawy alergii ustępują samoistnie, ale dopóki trwają, to trzeba wyeliminować czynnik uczulający. Objawy, które pojawiają się w alergii, to:

  • katar,
  • kichanie,
  • duszność,
  • kaszel,
  • opuchlizna,
  • zaczerwienienie oczu,
  • swędzenie oczu,
  • łzawienie oczu.

Diagnoza alergii

Aby sprawdzić, na co jest się uczulonym, lekarz może zlecić wykonanie następujących badań:

  • testy skórne – aby potwierdzić alergię wykonuje się testy skórne oraz pomiar poziomu specyficznych przeciwciał IgE. Ale okazuje się, że te badania nie zawsze są jednoznaczne, ponieważ pacjent może mieć wysoki poziom przeciwciał IgE, a w testach skórnych nie wychodzi żadne uczulenie na dany alergen;
  • badanie serologiczne;
  • próby ekspozycyjne.

W przypadku alergii pokarmowej najlepiej sprawdza się dieta eliminacyjna, w której wyklucza się podejrzany czynnik.

Leczenie alergii

Niestety nie da się wyleczyć alergii całkowicie, ponieważ zazwyczaj trwa ona do końca życia. Czasami objawy ulegają wygaszeniu. Jeśli nasilają się objawy, to lekarz może wprowadzić leczenie farmakologiczne, a chory ma unikać kontaktów z alergenem. Jednak w uczuleniu na pyłki roślin nie da się tego unikać.

Możliwe jest również zastosowanie immunoterapii swoistej, która polega na odczulaniu. Osobie uczulonej podaje się szczepionki, które zwierają alergen w schemacie wzrastającego stężenia. Takie leczenie ma na celu zmniejszenie reakcji na alergen, ale też ma zapobiec rozwojowi astmy oskrzelowej.

W leczeniu można również zastosować kortykosteroidy donosowe w postaci aerozolu, a także doustne inhalatory albo tabletki. Osoby z astmą muszą stosować inhalacje z grupy betamimetyków.

Alergia utrudnia życie każdej osobie uczulonej i pogarsza jej komfort życia. Dlatego tak istotne jest rozpoznanie i zdiagnozowanie alergii oraz włączenie odpowiedniego leczenia.