AIDS to zespół nabytego braku odporności, a skrót wziął się od początkowych liter nazwy angielskiej: Acquired Immune Deficiency Syndrome. Jest to choroba wywoływana przez wirusa HIV. Problem HIV i AIDS na świecie jest bardzo duży, gdyż każdego roku z tego powodu umiera wiele osób. Jakie są objawy tej choroby i jak można się nią zarazić?

AIDS to choroba wywoływana przez wirusy HIV-1 i HIV-2. Te wirusy najpierw wnikają do komórek układu odpornościowego, a następnie namnażają się w nich i niszczą je. Poprzez to dochodzi do osłabienia odporności organizmu. Wtedy to organizm człowieka zakażonego jest pozbawiony odporności, a także bezbronny wobec niegroźnych zakażeń.

Przyczyny i ryzyko zakażenia AIDS

Ryzyko zakażenia będzie większe, im większa liczba cząsteczek znajdzie się w płynach ustrojowych lub tkankach. Na zakażenie narażeni są:

  • homoseksualiści i biseksualiści;
  • narkomani, którzy wstrzykują sobie narkotyki dożylnie;
  • prostytutki;
  • osoby chore na choroby przenoszone drogą płciową;
  • chorzy na hemofilie;
  • osoby, które wielokrotnie miały przeprowadzane transfuzje krwi;
  • dzieci, które urodziły się, a ich matki to osoby zakażone HIV;
  • heteroseksualiści, którzy często zmieniają partnerów.

Drogi szerzenia się zakażenia HIV to:

  • droga seksualna  - HIV-1  HIV-2 to wirusy, które są pierwotnie przenoszone drogą seksualną. Do zakażenia może dojść podczas stosunków homoseksualnych, jak i heteroseksualnych. Poza tym zakazić można się już [podczas jednego stosunku, a czasami nie dochodzi do zakażenia nawet po wielu stosunkach z osobą, która jest chora, ale lepiej nie ryzykować. Warto zabezpieczać się prezerwatywą, ponieważ to zmniejsza ryzyko zakażenia się;
  • droga krwiopochodna – do takiego zakażenia może dojść w wyniku przetoczenia krwi, oraz zakażenia w wyniku podania preparatu krwiopochodnego, który został wytworzony z krwi osoby zakażonej. Tutaj bardzo narażone są osoby chore na hemofilię, które raz na jakiś czas muszą przyjmować brakując im czynniki krzepnięcia, a także do zakażenia dochodzi w wyniku stosowania nie jałowego sprzętu medycznego i tu najbardziej narażeni są narkomani;
  • droga wertykalna – czyli wewnątrzmaciczna, okołoporodowa oraz w następstwie karmienia piersią. Kobiety, które są zakażone mogą zarazić swoje potomstwo. Ale jest również inna możliwość, ponieważ zakażone dziecko może przenieść wirusa na matkę, która go karmi;
  • poprzez transplantacje – zdarzały się przypadki zakażenia HIV po przeszczepie nerki, wątroby i szpiku kostnego. Takie ryzyko zakażenia jest większe przy transplantacji narządów, gdy pobiera się narządy od osoby zmarłej;
  • poprzez sztuczne zapłodnienie – tutaj w ogóle nie powinno dojść do zakażenia, ponieważ dawca jest zawsze badany.

Objawy kliniczne

Przy zakażeniach HIV wyróżnia się następujące etapy:

  1. ostra choroba retrowirusowa;
  2. okres zakażenia bezobjawowego, czyli nosicielstwo HIV;
  3. zespół limfadenopatyczny - przetrwałe uogólnione powiększenie węzłów chłonnych - PGL – persistent generalized lymphadenopathy;
  4. objawy ogólnoustrojowe, czyli zespół wyczerpania, zespół związany z AIDS - ARC.

Ostra choroba retrowirusowa. Zakażenie HIV na początku może przebiegać bezobjawowo albo objawowo. Objawy mogą pojawić się nagle i to najczęściej pomiędzy 3 – 6 tygodniami od zakażenia. Będą się one utrzymywały 1 – 2 tygodnie, a potem samoistnie ustąpią. Te objawy to:

  • nadmierna potliwość;
  • gorączka albo stan podgorączkowy;
  • bóle mięśni i stawów;
  • wysypka plamista, plamisto – rumieniowa lub pokrzywka, głównie na tułowiu;
  • powiększenie węzłów chłonnych obwodowych.

Rzadziej może pojawić się zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych, zapalenie mózgu, rdzenia kręgowego, zapalenie wielonerwowe. Objawy te ustępują same, ale może dojść do ich nawrotu po trzech tygodniach do trzech miesięcy.

Okres zakażenia bezobjawowego, czyli nosicielstwo HIV. Po chorobie retrowirusowej może pojawić się etap zakażenia bezobjawowego, który może trwać od kilku do kilkunastu lat. Nie pojawiają się tutaj żadne objawy kliniczne. Osoby te mogą prowadzić normalne życie, ale w badaniach laboratoryjnych wraz z upływem czasu zacznie być widoczne upośledzenie czynności układu odpornościowego, a najbardziej jest widoczne zmniejszenie liczby limfocytów CD4. Jest to związane z tym, że w węzłach chłonnych stal namnaża się wirus HIV.

Zespół limfadenopatyczny, czyli przetrwałe uogólnione powiększenie węzłów chłonnych. Zespół ten można rozpoznać, gdy u osoby zakażonej HIV zostają stwierdzone powiększone obwodowe węzły chłonne. Najczęściej dochodzi do powiększenia węzłów karkowych i okołousznych. Poza tym u 1/3 zakażonych tym wirusem stwierdza się również powiększoną śledzionę. Może także dojść do zakażenia układu oddechowego, co jest wywołane drobnoustrojami oportunistycznymi, ale też może dojść do zakażenia przewodu pokarmowego i skóry. Czasami chorzy odczuwają bóle głowy i zmęczenie.

Objawy ogólnoustrojowe. W tym przypadku kliniczne objawy tego etapu zakażenia są bezpośrednią konsekwencją zakażenia HIV albo degradacji układu immunologicznego. ARC jest rozpoznawane, gdy osoba zakażona ma co najmniej dwa z tych objawów:

  • okresowa lub ciągła gorączka powyżej 38 stopni Celsjusza;
  • ubytek 10% albo większej masy ciała w stosunku do czasu, który poprzedza pojawienie się tych objawów;
  • powiększenie węzłów chłonnych;
  • okresowa lub przewlekła biegunka;
  • nocne poty;
  • uczucie wyczerpania psychicznego i fizycznego.

U niektórych osób zespół tych objawów poprzedza ujawnienie się pełnoobjawowego AIDS.

AIDS (pełnobjawowe). Do kryteriów rozpoznawania AIDS zalicza się:

  • pneumocystozowe zapalenie płuc;
  • zespół wyniszczenia oraz przewlekła biegunka albo przewlekłe osłabienie i stany gorączkowe, które mają niejasne pochodzenie i trwają dłużej niż 30 dni;
  • kandydoza przewlekła tchawicy, oskrzeli lub płuc;
  • choroba cytomegalowirusowa, ale narządów innych niż wątroba, śledzona oraz węzły chłonne, a w tym także postać oczna;
  • gruźlica płuc;
  • mięsak Kaposiego;
  • rozsiane zakażenie Mycobacterium avium albo Mycobacterium kansasii;
  • nawracające zapalenie bakteryjne płuc;
  • zakażenie wirusem Herpes simplex pod postacią owrzodzenia błon śluzowych, które utrzymuje się powyżej miesiąca, a także zapalenie oskrzeli, płuc czy zapalenie przełyku;
  • toksoplazmoza narządów wewnętrznych;
  • kryptokokoza pozapłucna.

Diagnoza AIDS

Wśród badań, które pozwalają wykryć wirusa HIV są:

  • badania przesiewowe;
  • badania potwierdzające;
  • badania dzieci, które zostały urodzone przez matki zakażone wirusem HIV;
  • badania, które monitorują przebieg zakażenia albo skuteczność leczenia antyretrowirusowego.

Natomiast do technik diagnostycznych, które identyfikują zakażenie HIV, należą:

  • wykrywanie przeciwciał anty-HIV,
  • wykrywanie antygenu p24,
  • wykrywanie wirusowego kwasu nukleinowego,
  • hodowle komórkowe wirusa.

Jednak największe znaczenia mają teksty serologiczne. Wśród tych testów najbardziej popularne są:

  1. test immunoenzymatyczny  - ELISA albo EIA,
  2. test Western Blot.

Leczenie AIDS

Niestety nie ma leku na AIDS, który na stałe pokonałyby chorobę. Leczenie AIDS polega na leczeniu antyretrowirusowym oraz na chemioprofilaktyce. To ma bardzo duży wpływ na jakość oraz długość życia osób zakażonych HIV. Chorym podaje się leki, które hamują namnażanie się wirusa. Takim najczęściej stosowanym lekiem jest lek AZT, czyli azydotymidyna, ale niestety ma on wiele działań niepożądanych, np. zmniejsza liczbę białych krwinek i przyczynia się do niedokrwistości.

Innym lekiem, który stosuje się u chorych na HIV jest dideoksyinozyna, czyli DDI, która może spowodować zapalenie trzustki, a nawet zaburzenia neurologiczne. Niektóre działania uboczne tych leków można niwelować za pomocą innych środków, np. przy niedokrwistości podaje się erytropoetynę, a jest to hormon, który ma za zadanie pobudzić komórki szpiku kostnego do produkcji czerwonych krwinek.