Afty to owrzodzenia, które pojawiają się w jamie ustnej. Ich przyczyny powstawania są różne, np. przeziębienie, a mogą się pojawiać na języku, podniebieniu miękkim, ale najczęściej jest to połączenie wewnętrznej strony policzków z dziąsłami. Afta lubi powracać i dlatego konieczne może być wykonanie dodatkowych badań, aby sprawdzić, czy nie jest wynikiem jakiegoś schorzenia. Aftę można leczyć za pomocą preparatów ściągających i wysuszających oraz przy użyciu miejscowych glikokortykosteroidów, ale są także domowe sposób, które łagodzą ból i zmniejszają owrzodzenie.

Co to jest afta?

Afta to stan zapalny, który pojawia się razem z owrzodzeniem na śluzówce warg oraz języka. Najczęściej można je znaleźć wewnątrz jamy ustnej, na fałdzie skórnym, który stanowi połączenie policzków z dziąsłami. Afta bardzo utrudnia jedzenie, picie, a nawet mowę i jest to problem przewlekły oraz nawracający. Taka afta może pojawić się pojedynczo albo w większej grupie i może utrzymywać się nawet przez trzy tygodnie, a jej średnica obejmuje od jednego milimetra do dwóch centymetrów. 

Ważne jest również to, że aftą nie można się zarazić od drugiej osoby, jak to ma miejsce przy opryszczce wargowej.

Afty mogą się pojawić przy następujących chorobach:

  • w zapalnych chorobach jelit;
  • przy zespole Behceta;
  • przy chorobach przewodu pokarmowego, np. celiakia, choroba Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
  • przy upośledzeniach odporności, np. HIV,
  • przy chorobach hematologicznych, np. niedobór żelaza czy niedobór kwasu foliowego.

Rodzaje aft i przyczyny ich powstawania

Afty można podzielić na mniejsze i duże, a w zależności od rodzaju afty, mogą być różne przyczyny jej powstawania. Afty mniejsze mają charakter przewlekły albo nawrotowy i częściej dotyczą osób dorosłych. Na przyczyny ich powstawania wpływa:

  • kamień nazębny;
  • próchnica;
  • wychodzące ósemki;
  • brak higieny jamy ustnej, czyli obgryzanie paznokci, jedzenie brudnymi sztućcami oraz jedzenie nieumtych owoców czy warzyw;
  • źle dobrana proteza;
  • alergia;
  • stres;
  • stosowanie silnych antybiotyków;
  • podrażnienie jamy ustnej, np. podczas wizyty u dentysty;
  • genetyka i czynniki rodzinne.

Jeśli afty pojawiają się częściej niż jeden raz w roku, to może to wskazywać na aftozę nawrotową, czyli aftowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej.

Natomiast, jeżeli mamy do czynienia z dużymi aftami, to ich przyczyną mogą być:

  • zaburzenia hormonalne;
  • brak higieny jamy ustnej;
  • jedzenie niektórych pokarmów, np. twardego sera;
  • wirus opryszczki;
  • zakażenie wirusem HIV;
  • brak takich podstawowych składników mineralnych w diecie, np. kwas foliowy, witamin B12;
  • używanie pasty do zębów, która w swoim składzie ma dodecylosiarczan sodu.

Wyróżnia się jeszcze afty opryszkodpodobne, które występują najrzadziej, ale maja liczne i bolesne nadżerki o średnicy poniżej 3 mm, a pojawiają się wokół jamy ustnej, a znikają w ciągu czternastu dni.

Gdzie najczęściej pojawiają się afty?

Afty pojawiają się na powierzchni błony śluzowej jamy ustnej, czyli na wargach, policzkach, podniebieniu miękkim, czubku języka, na migdałkach, dnie jamy ustnej i na wędzidełku. Bardzo trudno jest zauważyć zmiany chorobowe na dziąśle i podniebieniu, gdyż może okazać się potrzebna pomoc drugiej osoby.

Objawy afty

Najpierw w jamie ustnej na śluzówce zaczyna pojawiać się owrzodzenie, które po około dwóch dniach zacznie pokrywać się białym nalotem. Przy małych aftach, poza owrzodzeniem, mogą pojawić się powiększone węzły chłonne. Natomiast duże afty mogą pojawić się razem z nadżerkami na błonie śluzowej jamy ustnej. Są one dość głębokie, a ich wygojenie może trwać od trzech do czterech tygodni i mogą zostawiać po sobie blizny.

U niektórych osób przy aftach może pojawić się opuchlizna w jamie ustnej, a do tego dochodzi ból i wrażliwość na dotyk. Afty przeszkadzają każdemu w prowadzeniu normalnego życia, ponieważ ból może utrudniać mycie zębów czy picie gorącej kawy albo jedzenie zimnych lodów.

Diagnoza afty

Jeśli pojawi się afta, to warto skonsultować się z lekarzem. Szczególnie pomocny jest, gdy aft jest wiele albo dolega nam aftoza nawrotowa. Podstawą rozpoznania tego schorzenia jest badanie przedmiotowe i obserwacja objawów. Czasami lekarz może zlecić wykonanie badań, aby wykluczyć inne choroby ogólnoustrojowe, np.:

  • morfologia z rozmazem,
  • badanie metabolizmu żelaza,
  • oznaczenie stężenia kwasu foliowego,
  • oznaczenie stężenia witaminy B12,
  • oznaczenie stężenia przeciwciał endomysialnych pod kątem celiakii.

Bardzo ważne znaczenie ma wykluczenie cukrzycy, choroby nowotworowej oraz jakichś innych urazów, które objawiają się podobnymi owrzodzeniami.

Leczenie afty

Leczenie aft przebiega miejscowo poprzez stosowanie środków wysuszających i ściągających, ale też można zastosować roztwory antybiotyków albo miejscowe glikokortykosteroidy. Pomaga także płukanie jamy ustnej naparami z szałwii. Afty znikają w ciągu od jednego do czterech tygodni. Czasami lekarz zleca wykonanie badań, aby można było odróżnić aftę od opryszczki czy wtórnego zakażenia bakteryjnego. Należy skonsultować się z lekarzem, jeżeli takie afty występują częściej niż raz w roku i gdy trzeba wykluczyć inne dolegliwości.

Domowe sposoby na afty

Wysuszyć aftę albo złagodzić ból można poprzez przykładanie w miejsce afty przestudzonego woreczka z herbatą. Pomaga również płukanie ust naparem z wody różanej albo rumianku czy łopianu lekarskiego. Taka płukanka niweluje odczyn zapalny. Niektórym osobom pomaga płukanie aft jedną łyżeczką sody oczyszczonej, którą rozpuszcza się w szklance letniej wody, ale nie wolno tego połykać.

Jeśli chce się odkazić owrzodzenia, to można skorzystać z wody utlenionej, ale też możliwe jest ich odkażenie przy użyciu proszku do pieczenia i sody oczyszczonej. Robi się z tego specjalną masę i przykłada się w obolałe miejsce.

Dobre efekty dają również okłady z czosnku, gdzie z jednego ząbka trzeba wycisnąć sok, namoczyć w nim patyczek do uszu, a następnie przykładać go do afty dwa razy dziennie. Można też wziąć jedną tabletkę aspiryny lub witaminy C, zalać odrobiną wody, rozgnieść i tak przygotowaną papkę trzeba nakładać dwa razy dziennie na aftę. Ból zmniejsza również przykładanie lodu do owrzodzenia.

Poza tym w aptece dostępne są różne preparaty bez recepty, które pomagają i działają znieczulająco, np. Apthin. Dieta osoby z aftą powinna być bogata w witaminę B12, cynk oraz witaminy A, C i E. Można również jeść dużą ilość jogurtów, owoców i warzyw, które wpływają na odporność, np. cebula, fasola.

Czego nie wolno robić podczas leczenia aft?

Niestety w trakcie leczenia afty powinno się:

  • zrezygnować z gorących napojów;
  • zrezygnować ze słonych, kwaśnych i ostrych potraw, czyli takich, które będą podrażniały jamę ustną;
  • zrezygnować z ciepłych potraw;
  • odstawić wszystkie owoce cytrusowe;
  • odstawić alkohol;
  • zrezygnować z jedzenia czekolady.

Czy można zapobiec aftom?

Są czynniki, które wpływają na zapobieganie aftom, ale najważniejsze jest dbanie o higienę jamy ustnej, np. pojawiają się w wyniku stosowania nieodpowiedniej pasty do zębów. Inne czynniki, które mogą zapobiec pojawieniu się afty to:

  • mycie owoców i warzyw przed zjedzeniem ich;
  • mycie sztućców i naczyń po każdym posiłku;
  • można unikać produktów, które podrażniają błonę śluzową;
  • unikanie stresu też pozwala zmniejszyć ryzyko pojawienia się afty;
  • ważne znaczenie ma również stosowana dieta, ponieważ są takie produkty, które zwiększają ryzyko pojawienia się afty, a są to: owoce morza, ananasy, czekolada i truskawki. Zamiast nich warto włączyć do diety mleko, jogurty i produkty, które zawierają witaminy oraz żelazo i cynk.